ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ: Η Φάρμα των Ζώων.

Του
ΘΑΝΑΣΗ ΔΡΙΤΣΑ*

Όταν έσκασε η εξέγερση του Πολυτεχνείου (1973) ήμουν μαθητής γυμνασίου αλλά έζησα τα γεγονότα από πολύ κοντά διότι το σχολείο μου, η Βαρβάκειος Πρότυπος Σχολή, στεγάζονταν τότε στη διασταύρωση των οδών Ασκληπιού & Αραχώβης, πολύ κοντά στα Εξάρχεια. Από την οδό Βαλτετσίου ροβολάγαμε (όλοι οι συμμαθητές) με κομμένη την ανάσα στην κατηφοριά που μας έβγαζε στα Εξάρχεια και από εκεί στην οδό Στουρνάρη έξω από το Πολυτεχνείο. Θα μου μείνουν αξέχαστοι οι φοιτητές που φώναζαν συνθήματα κατά της Χούντας κρεμασμένοι στα κάγκελα του Πολυτεχνείου, τους κοιτάζαμε με ανοιχτό το στόμα και θαυμασμό μέσα στην οχλοβοή του πλήθους. Ήταν για εμάς τους μικρούς μαθητές οι ήρωες εκείνης της εποχής. Θυμάμαι επίσης έντονα από εκείνη τη σκοτεινή εποχή τις μπλέ κόλλες στα παράθυρα, το φόβο και τη λογοκρισία που είχε επιβάλλει η τότε Χούντα των συνταγματαρχών. Εμείς, παιδιά τότε, δεν αντιλαμβανόμασταν βέβαια τα ιστορικά δεδομένα και την ουσία των γεγονότων εκείνης της περιόδου όμως δύο στοιχεία που συγκρατώ ακόμη ως αίσθηση είναι τα εξής: πρώτον τα ανήσυχα για τις εξελίξεις πρόσωπα των γονιών μας και δεύτερον τις ισχυρές δονήσεις και το τρίξιμο στα τζάμια (μια αίσθηση δυνατού σεισμού) που είχαν προκαλέσει τα τανκς όταν πέρασαν έξω από το σπίτι μας εκείνο το εκρηκτικό βράδυ του Νοέμβρη 1973.

Μέρες δύσκολες και οι σημερινές σχεδόν 40 χρόνια μετά το επαναστατικό 1973 και τα χρόνια που πέρασαν έχουν αφήσει πίσω μας μια μεγάλη απόσταση, έτσι ώστε να αποτιμηθούν πλέον οι πράξεις των πρωταγωνιστών μιας μοναδικής εποχής (υποτιθέμενων ηρώων για τα παιδικά μας μάτια). Ας επιχειρήσουμε μιαν αντικειμενική προσέγγιση εκείνων των νέων του Πολυτεχνείου που βούτηξαν στη συνέχεια βαθειά μέσα στην εποχή της μεταπολίτευσης. Όλοι αυτοί οι νέοι που έφαγαν τα πρώιμα νιάτα τους σε διαδηλώσεις και αμφιθέατρα συζητώντας περισσότερο για τα προβλήματα της Αγκόλας, της Κούβας, της χήρας του Μάο, για το Γαλλικό Μάη, για το Αφγανιστάν και την Νικαράγουα και πολύ λιγώτερο για τα προσωπικά τους προβλήματα ή τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Στη συνέχεια βέβαια αυτοί οι επαναστάτες φαίνεται ότι χώθηκαν βαθειά μέσα στα νήματα των αγορών και του καπιταλιστικού συστήματος που οι ίδιοι είχαν έντονα αμφισβητήσει. Γράφει με πολύ χαρακτηριστικό τρόπο ο δημοσιογράφος Αντώνης Καρακούσης στην εφημερίδα Καθημερινή το 1999 σε άρθρο του με τίτλο-Η γενιά του Πολυτεχνείου καθοδηγητής και της νέας οικονομίας: «Στις περισσότερες μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις, στους μεγάλους κρατικούς μηχανισμούς, στο χρηματοπιστωτικό τομέα, παντού θα συναντήσεις νεολαίους κομμουνιστές, αριστερούς, μαοικούς ακόμη και αναρχικούς, να πρωταγωνιστούν, να καθοδηγούν τους βασικούς μηχανισμούς, να έχουν σημαντική συμβολή σε αυτή ακόμη την πορεία της χώρας σήμερα. Υπάρχουν και χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αξίζει να αναφερθούν», συνεχίζει ο Αντώνης Καρακούσης, «ο Μίμης Ανδρουλάκης, από τα πιο δυνατά στελέχη του ΚΚΕ, έφθασε σήμερα να είναι προπαγανδιστής της νέας οικονομίας. Τον ακούμε συχνά στο ραδιόφωνο να εκθειάζει το αμερικανικό μοντέλο και οι άκαμπτοι, οι πιο αγκυλωμένοι δεν πιστεύουν στα αυτιά τους. Ο Νίκος Χριστοδουλάκης, από τα κάγκελα του Πολυτεχνείου βρέθηκε στο υπουργείο Οικονομικών, τοποτηρητής της δημόσιας πειθαρχίας, από τους φορείς και βασικούς εκφραστές του εκσυγχρονισμού και του μετασχηματισμού της οικονομίας» (συνεχίζει στο πολύ ενδιαφέρον άρθρο του ο Αντώνης Καρακούσης να αναφέρει ονόματα ηγετών της γενιάς του Πολυτεχνείου όπως πχ Νίκος Κοτζιάς, Νίκος Καραμούζης, Νίκος Μανωλόπουλος, Επιτροπάκης μέλη του Ρήγα Φεραίου ή και αριστερών αναρχικών που σταδιακά έγιναν αιχμές του δόρατος της κοινωνίας των αγορών και του καπιταλισμού). Το άρθρο αυτό παρουσιάζει τους ηγέτες της εποχής του Πολυτεχνείου ως δυναμικούς ανθρώπους που απλά προσαρμόσθηκαν στην νέα πραγματικότητα. Όλα καλά μέχρι αυτό το σημείο.

Πως όμως οι ηγέτες της γενιάς του Πολυτεχνείου (με γνώμονα τα τωρινά δεδομένα της ελληνικής χρεωκοπίας του 2011) βούτηξαν με τα μούτρα στο δημόσιο χρήμα της μεταπολίτευσης, πως έφτιαξαν έναν κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα, πως βοήθησαν στο να διαλυθεί κάθε κύτταρο ελληνικής δημιουργικότητας και επιχειρηματικότητας, πως σταμάτησαν τις εξαγωγές ελληνικών ανταγωνιστικών προιόντων, πως δημιούργησαν το πελατειακό κομματικό κράτος, πως βοήθησαν στο να εκτοξευθεί το χρέος της χώρας, πως εκείνοι που πρόταξαν τα στήθη τους στα τανκς κρατώντας στα χέρια ελληνικές σημαίες στήριξαν τα μνημόνια και οδήγησαν τη χώρα αλυσοδεμένη σήμερα στις ύαινες του ΔΝΤ; Τι είναι αυτό που μεταμόρφωσε τους παθιασμένους αγωνιστές σε συντηρητικούς τελικά υπηρέτες των αγορών και κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού; Μήπως και η γενιά του Πολυτεχνείου υπέστη τη σήψη της μακροχρόνιας εξουσίας ή επαλήθευσε τελικά την περίφημη άποψη του Γουίνστον Τσώρτσιλ ότι δηλαδή «κάποιος στα 20 του χρόνια είναι κομμουνιστής, στα 30 γίνεται σοσιαλιστής και μετά τα γίνεται 40 καπιταλιστής»;

Νομίζω ότι και με τη Γενιά του Πολυτεχνείου συνέβη απλά ότι ακριβώς συνέβη και στα ζώα που πρωταγωνιστούν στο προφητικό βιβλίο «Η Φάρμα των Ζώων» του Τζώρτζ Οργουελ, μια λογοτεχνική αλληγορία της διαχρονικής αποτυχίας των επαναστάσεων. Τα ζώα μιας φάρμας, με αρχηγό ένα γουρούνι που αποκαλείται Ναπολέων, επαναστάτησαν εναντίον των ανθρώπων και εγκατέστησαν έναν κώδικα ισότητας μεταξύ όλων των ζώων (στο πρωτότυπο κείμενο του Όργουελ εκφράσθηκε με τη φράση all animals are equal). Σταδιακά οι επαναστάτες μετατράπηκαν σε τύραννους και απολυταρχικούς δυνάστες των άλλων ζώων και άλλαξαν ακόμη και τον ιερό κώδικα ισότητας από το «all animals are equal» στο περίφημο «all animals are equal but some animals are more equal than others» (μτφρ.όλα τα ζώα είναι ίσα αλλά κάποια ζώα είναι περισσότερο ίσα από άλλα). Μεγάλος προφήτης αποδεικνύεται ο Όργουελ όχι μόνο για το άφθαστο «1984» αλλά και για τη βαθειά ανάλυση της ψυχολογίας επανάστατη-εξουσιαστή όπως αναδεικνύεται στη «Φάρμα των Ζώων».

*Καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο, και συνθέτης.
Το άρθρο αυτό, μας επέτρεψε ο κ. Δρίτσας να αναδημοσιεύσουμε από μια μικρή, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα εφημερίδα, που έχει τίτλο "Το Άρθρο της Κυριακής", και κοστίζει μόνο 0,5 ευρω.