Σταθεροί Τόποι

Του
Λευτέρη Κουσούλη*


Μας λείπουν οι σταθεροί τόποι. Τόποι γης. Με χώμα και πέτρες. Εκεί που ριζώνουν και μεγαλώνουν τα δέντρα. Τόποι γενέθλιας αναφοράς. Αφετηρίας και επιστροφής. Αναχώρησης και εξόδου. Εξόδου στον κόσμο. Του καθενός. Όλων.


Μας λείπουν οι τόποι ιδεών. Οι δρόμοι αναζήτησης. Αναζήτησης της γνώσης. Τα μονοπάτια της κατανόησης. Η ψηλάφηση της αλήθειας. Όλα αυτά, τόπος αγώνα και αγωνίας για την ελευθερία.


Τόποι γης και τόποι ιδεών ορίζουν τον τόπο της συνείδησής μας. Μέσα στην αέναη μεταβολή τους, η συνείδηση αυτοπροσδιορίζεται. Αενάως αυτοπροσδιοριζόμενη η συνείδηση έρχεται αντιμέτωπη με τον έξω κόσμο. Τις ήδη διαμορφωμένες κοινωνικές συνθήκες και παγιωμένες σχέσεις. Πάντοτε σε αναζήτηση σταθερού τόπου. Σταθερού τόπου από τον οποίο μπορεί να προκύψει μια τοποθέτηση. Μια θέση. Θέση αφετηριακή και κινητήρια.


Στην εξέλιξη του χρόνου η αναζήτηση σταθερών τόπων ανήκει στα αναλλοίωτα. Σε αυτά, που παρά την ακατάβλητη μεταβολή στο χρόνο, ο πυρήνας τους παραμένει θεμελιακός. Θεμελιακός της ίδιας της ύπαρξης.


Δεν είναι όμως αυτό το μόνο αναλλοίωτο: αναλλοίωτο παραμένει στο χρόνο - για να περιοριστώ σε ένα μόνο παράδειγμα – και το φαινόμενο της εξουσίας. Το μόνο που εδώ μεταβάλλεται είναι η εξέλιξη των μέσων. Όλα τα της εξουσίας παραμένουν αναλλοίωτα. Η επιρροή, η κυριαρχία, η επιβολή. Μόνο η τεχνική αλλάζει.


Νοέμβριος 2011. Αθήνα. Στην Αθήνα του 2011 δεν υπάρχουν σταθεροί τόποι. Το ακίνητο των πραγμάτων φαίνεται να επιβάλλεται ως αυτονόητο. Η υποχώρηση της αναζήτησης κάθε μεταβολής προκύπτει από την πρώτη ματιά. Ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας και της εξουσιαστικότητας. Της πάντοτε φαινομενικής, που στην Αθήνα όμως του 2011 έχει κατορθώσει να προβάλλεται ως η μόνη εκδοχή.


Στην οθόνη δημόσιες φιγούρες πασχίζουν να καταστούν τόποι αναφοράς. Να γίνουν σταθεροί τόποι. Πλην μάταια. Ηγεσίες κενές νοήματος, με αυτοθαυμαστικό προσδιορισμό, φιλοδοξούν να υποκαταστήσουν τους χαμένους σταθερούς τόπους. Να κομίσουν μόνο αυτές νόημα διεκδικώντας την πλήρωση του κενού συνείδησης. Πάντα σε ένα σχέδιο εξουσίας, συνεπώς αμφισβήτησης των σταθερών τόπων και άρνησης της ύπαρξης κάθε τόπου σταθερής συνείδησης. Και συνεπώς ελευθερίας.


Σε κάθε ιστορική φάση η αναζήτηση του σταθερού τόπου από τη συνείδηση, δηλαδή η αυτεξουσία της συνείδησης, έρχεται αναπόφευκτα αντιμέτωπη με κάθε εξουσία, όποιας μορφής, που θέλει να επιβάλλει το δικό της όριο. Στην εξέλιξη του χρόνου η σύγκρουση αυτή παραμένει διαρκής. Είναι τελικά η σύγκρουση ελευθερίας.


Αθήνα 2011. Ούτε εδώ, ούτε σήμερα μπορεί να υπάρξει εξαίρεση.


Και εδώ το ανυπέρβλητο αίτημα της ελευθερίας θα αναδειχθεί ως μόνος σταθερός τόπος.




* Πολιτικός επιστήμων, ιδρυτής τηε εταιρείας στρατηγικού σχεδιασμού και επικοινωνίας "Λέγειν & Πράττειν". Το άρθρο αυτό δημοσιεύεται και στο τελευταίο τεύχος της Athens Voice.