ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΕΙΔΗΣΕΩΝ, ΕΛΛΕΙΜΜΑ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

H είδηση "ψυχρή" στα ενημερωτικά sites του Ίντερνετ σήμερα :

"Ενας 35χρονος έβαλε χθες το απόγευμα τέλος στη ζωή του πέφτοντας από το μπαλκόνι του σπιτιού στον 4ο όροφο πολυκατοικίας στην οδό Δωδώνης στα Σεπόλια.
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, ο 35χρονος πρώην οδηγός ταξί ήταν άνεργος, όπως και ο πατέρας του, και την οικογένεια συντηρούσε η μητέρα του.
Όπως έγινε γνωστό, δεν έχει αφήσει σημείωμα."

... Έπειτα, "έπεσαν" οι διαφημίσεις, και το "πρόγραμμα" συνεχίστηκε κανονικά! Με τους παριστάμενους να εκφράζουν τη θλίψη τους (;), και μερικούς, πιο αδίστακτους, να επιχειρούν με έμμεσο τρόπο, να επιρρίψουν τις ευθύνες στους "άλλους". Στούς αντιπάλους. Στούς απέναντι.

Την είδηση, κανείς πια δεν μπαίνει στον κόπο να την ψάξει. Την κοιτάμε, απλώς, αποσβολωμένοι, και πριν την κάνουμε delete από την καθημερινότητα και τις στενές μας έγνοιες, ίσως επιχειρήσουμε να την αναλύσουμε (πάντοτε επιφανειακά) και να της αποδώσουμε τους όποιους "ηθικούς δράστες".

Είμαστε πρώτοι στην ανάλυση και στην κατανομή ευθυνών. Αλλά, απελπιστικά ύστατοι και λίγοι στον πραγματικό στοχασμό, στην αχρωμάτιστη αναζήτηση της αλήθειας, και στην αυθόρμητη, αβίαστη λήψη της απόφασης να γίνουμε πολίτες ενεργοί. Να δραστηριοποιηθούμε. Να βγούμε έξω από τον εαυτό μας και να κάνουμε κάτι.

Εδώ, η δική μας ευθύνη, των δημοσιογράφων, είναι τεράστια. Ξεκοπήκαμε από το πραγματικό ρεπορτάζ, και προσκολληθήκαμε σαν τα στρείδια επάνω στον σχολιασμό. Γέμισαν οι τηλεοπτικές μας οθόνες "ομιλούσες δημοσιογραφικές κεφαλές", αλλά και οι στήλες τών όποιων εφημερίδων ακόμα κυκλοφορούν, υπερχειλίζουν από "γνώμες και απόψεις".

Δεν λέω, καλές είναι και αυτές, και χρειαζούμενες. Αλλά η αληθινή δημοσιογραφία, που σε μεγάλο βαθμό έπαψε να υπάρχει στη χώρα μας, είναι άλλο πράγμα. Είναι κυνήγι. Είναι "έξω". Είναι ψάξιμο. Είναι διασταύρωση. Αναζήτηση. Αποκάλυψη. Είναι να γυρεύεις απαντήσεις, και όχι μόνο να εκφέρεις τη δική σου γνώμη. Είναι ακριβό και επίπονο σπορ η ερευνητική δημοσιογραφία. Ελάχιστοι εκδότες και καναλάρχες επένδυσαν ποτέ σε αυτό. Μάλλον δεν τους συνέφερε η αλήθεια. Αλλά και εμείς, οι δημοσιογράφοι, σπάνια κυνηγούμε την είδηση. Πιο πολύ, την ακολουθούμε...

Σπεύδω αμέσως να επισημάνω ότι δεν εξαιρώ τον εαυτό μου από αυτήν την άθλια, δημοσιογραφική παραφωνία. Και, από όσους πίστεψαν στη δουλειά μου, ζητώ ανενδοίαστα συγγνώμη που, σε μεγάλο βαθμό, συνέπλευσα και εγω με το "εύκολο κύμα". Προσπάθησα, ιδίως στα καλά χρόνια της "Ελευθεροτυπίας",  να στραφώ πιο ενεργά προς την "περιοχή" που ήξερα καλύτερα, την "περιοχή" της ερευνητικής δημοσιογραφίας, αλλά υπέκυψα στις πρώτες δυσκολίες (που ήταν η ανάγκη, αλλά και η προτροπή να παραδίδω πιο συχνά "το ωραίο σου χειρόγραφο"), και μπήκα έτσι και εγω, γρήγορα και εύκολα, στο κλαμπ των "επωνύμων".

Είχε  μεγάλη ευκολία αυτό το κλαμπ. Ηταν λαμπερό, κι η ζάλη του ήταν όμορφη και γλυκειά. Σε αναγνώριζαν, σε ζητούσαν, σε ξεχώριζαν, σε εκθείαζαν, ανέβινε το κασέ σου, σε ήθελαν στη βιτρίνα τους, και σε πλήρωναν γενναία!

Μπαίνοντας σε αυτό το παιχνίδι, σχεδόν αυτόματα απομακρύνεσαι από τις παραγματικές προδιαγραφές του επαγγέλματος. Παραμυθιάζεσαι ότι είσαι "σχολιαστής", commentator, όπως λένε οι Αγγλοσάξωνες, και ακολουθείς αυτάρεσκα και υπεροπτικά αυτήν την ρότα, δίχως να αντιλαμβάνεσαι ότι και αυτόν ακόμα τον ρόλο, του σχολιαστή, ελλιπώς τον παίζεις. Στο εξωτερικό, πρέπει να περάσει ο δημοσιοργάφος από πολλές "δοκιμασίες" για να φτάσει στο σημείο να μπορεί να ονομάζεται commentator. Πρέπει να έχει φάει το ρεπορτάζ με το κουτάλι. Πρέπει να έχει πολεμήσει στο μέτωπο, πριν τολμήσει καν να ονειρευτεί ότι μπορεί να γίνει αξιωματικός, και να αναλάβει στρατηγικό ρόλο στα μετώπισθεν. Πρέπει, όπως μοιυ έλεγαν οι Αγγλοι δάσκαλοί μου στα χρόνια του Λονδίνου, να έχεις κάνει το αγροτικό σου.

Εδώ και περίπου 3 χρόνια ζουμε μιαν άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση, που έχει επηρρεάσει τη ζωή ολονών μας, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που η χώρα μοιάζει να είναι σε εμπόλεμη κατάσταση εν καιρώ ειρήνης! Η ιστορία του κάθε ανθρώπου ξεχωριστά, θα μπορούσε να ήταν υλικό για ένα συγκλονιστικό μυθιστόρημα. Οι πολιτικές διεργασίες είναι τόσο γρήγορες και α΄πρόβλεπτες, που δυσκολεύεται κάποιος να τις παρακολουθήσει με ψυχραιμία.

Σ' αυτόν τον πόλεμο, η "κλασσική δημοσιογραφία" απουσιάζει. Απλώς δημοσιεύει την είδηση ότι ένας άνθρωπος αυτοκτόνησε, και μετά την σχολιάζει. Κανείς δεν θα την ψάξει. Κανείς δεν θα την "ακολουθήσει", την είδηση, μέχρι να βρεί την αλήθειά της.
Κανείς δεν καταγράφει όλες αυτές τις απίθανες ιστορίες που γράφονται καθημερινά όποια σελίδα της ζωής μας κι αν ανοίξεις.

Στην περίοδο της κρίσης που διανύουμε, οι πιο πολλές ειδήσεις μας έρχονται από το εξωτερικό, ή από ξένα ειδησεογραφικά δίκτυα που βρίσκονται εδω. Όταν οι δικοί μας τηλεοπτικοί ρεπόρτερ ήταν στημένοι στο περιστύλιο της Βουλής την νύχτα που γίνονταν οι δραματικές διαβουλεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας, τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, από την Αθήνα είχαν όλες τις πληροφορίες διασταυρωμένες, και τις μετέδιδαν από ώρα πρίν. Οι ξένοι δημοσιογράφοι που ήταν (και είναι ακόμα εδώ), έχουν γυρίσει περισσότερες γειτονιές απ' ότι εμείς. Εχουν μιλήσει με πιο πολλούς ανθρώπους, από όλο το φάσμα της κοινωνίας.

Ο Μάικλ Μάρτενς, ανταποκριτής της Φρανκφούρτερ Αλγκεμάϊνε Τσάϊτουγκ στην Κωνσταντινούπολη, που αποσπάστηκε στην Αθήνα εκείνες τις μέρες, καί έκτοτε έχει έρθει εδω πολλές φορές, μας έλεγε σε ένα φόρουμ του ΕΛΙΑΜΕΠ στο οποίο συμμετείχαμε μαζί, ότι ενω έχουν έρθει στην Ελλάδα εκατοντάδες Γερμανοί δημοσιογράφοι για να καλύψουν θέματα για τις εφημερίδες, τα περιοδικά, τα κανάλια και τα πόρταλ τους, στην Γερμανία, εάν εξαιρέσεις τους λιγοστούς ανταποκριτές ελληνικών μέσων εκεί, δεν έχει ακούσει να έχει πάει ούτε ένας Έλληνας ρεπόρτερ στη χώρα του, να μιλήσει με εκπροσώπους διαφόρων φορέων, με είσημους και μη, τραπεζίτες, βιομήχανους, εργάτες, επιστήμονες, δημόσιους και ιδιωτικούς υπαλλήλους, "να μάθει από πρώτο χέρι, τι λέμε εμείς, τι πιστευουμε εμείς, πως ζουμε εμείς".

(Στο παρακάτω link: http://www.blod.gr/lectures/Pages/viewlecture.aspx?LectureID=301, μπορεί όποιος επιθυμεί να δει απόσπασμα από τη  διάλεξη για τα κοινωνικά δίκτυα, στην οποία είχε συμμετάσχει και ο κ. Μάρτενς).

Σε μια εποχή, λοιπόν, που δοκιμάζεται και η αξιοπιστία των λεγόμενων "κοινωνικών μίντια", η "κλασσική δημοσιογραφία" δίνει και αυτή τη δική της μάχη για να αποδείξει ότι έχει ακόμα ρόλο να επιτελέσει. Φρονώ πως στην Ελλάδα, σε πολύ μεγάλο βαθμό, αυτή η μάχη έχει κιόλας χαθεί. Τα τελευταία 3 χρόνια, ζήσαμε δύο εκλογικές αναμετρήσεις (αναφέρομαι σε βουλευτικές εκλογές μόνο), και θα ζήσουμε σε λίγες μέρες ακόμα μία, στις οποίες εμείς οι δημοσιογράφοι πέσαμε απελπιστικά έξω. Το 2009 δεν είχαμε πάρει καν χαμπάρι πόσο μεγάλης έκτασης θα ήταν η επικράτηση του ΠΑΣΟΚ επί της Νέας Δημοκρατίας. Στις 6 Μαίου, το αποτέλεσμα δεν είχε "αντίκρυσμα" σε κανένα ρεπορτάζ που γράφτηκε η μνεταδόθηκε τους τελευταίους 6 μήνες, ή και παραπάνω. Τον "παλμό της κοινωνίας" δεν τον είχαμε πιάσει. Μόνο περιμέναμε από τις δημοσκοπήσεις να μας δείξουν την εικόνα - αλλά και αυτές δεν τα κατάφεραν.

Απουσιάσαμε και απουσιάζουμε από εκεί όπου "συμβαίνουν οι ειδήσεις". Βασίζουμε τα σχόλια και τις εκτιμήσεις μας σε δηλώσεις αμφιλεγόμενης αξίας ανθρώπων, και σε αποτελέσματα περιστασιακών ερωτήσεων που θέτουν οι δημοσκόποι στον απλό πολίτη.

Η Αθήνα, αλλά και κάθε πόλη, κωμόπολη η και χωριό της Ελλάδος, είναι διάσπαρτη από κλειστα καταστήματα. Κάθε κλειστό κατάστημα έχει μια ιστορία που, εάν την ξέρουμε, την ξέρουμε μόνο επιφανειακά. Μόνο τηλεοπτικά. Μια εικόνα φευγαλέα.  Ένα ρεπόρτερ να κάνει stand-up με τον ιδιοκτήτη δίπλα του, και ερωτήσεις να πέφτουν από τους ειδήμονες στο στούντιο. Και τέλος, μια συζήτηση μεταξύ πολιτκάντηδων της πιο άθλιας μορφής, που επιλέγονται με μοναδικό κριτήριο την ικανότητά τους να κάνουν φασαρία, να μήν αφήνουν κανέναν άλλον να μιλήσει, και επί της ουσίας, οι ίδιοι να μην λένε απολύτως τίποτα.

Έτσι, έχει χρεωκοπήσει η φάμπρικα της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα. Όπως έχουν χρεωκοπήσει τόσα και τόσα άλλα. Εάν επιζεί, το καταφέρνει μόνο με την γνωστή μεταμφίεσή της σε ένα "δήθεν προιόν". Η φάμπρικα των λεγόμενων ενημερωτικών εκπομπών (με ελάχιστες εξαιρέσεις που όλοι τις ξέρουμε και δεν χρειάζεται να τις αναφέρω εδω), δεν προσφέρει τίποτα απολύτως στην ενημέρωση. Αντίθετα, την διαστρεβλώνει, και την παραδίδει  βορρά σε εκείνους που έχουν εκπαιδευτεί στο να δημιουργούν "εντύπωση", και από αυτήν να κερδίζουν. Για την σύνθεση του λεγόμενου "πάνελ των καλεσμένων", τα είπαμε. Για τις ερωτήσεις που τίθενται (και που τις πιο πολλές φορές δεν ειναι ερωτήσεις, αλλά απλώς τεχνικές προτοπής σε εκτροπή) από τους οικοδεσπότες δημοσιογράφους, το τελικό αποτέλεσμα μιλάει από μόνο του: Εάν ερωτηθούν δεκα νορμάλ άνθρωποι μετα από μια τέτοια τηλεοπτική συζήτηση, ποια ερώτηση και ποια απάντηση τους έμεινε, είναι βέβαιο ότι κανείς δεν θα θυμηθεί ούτε μία!