Ομιλία του Δρ. Ανδρέα Στυλιανίδη MD, FRCP (LON)
σε ημερίδα στην Κύπρο για τα Ιατρικά Λάθη.
Κύριοι Υπουργοί, Κυρίες και Κύριοι
(1) Κατ’αρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Σύνδεσμο Ιδιωτικών Νοσηλευτηρίων και τον ιατρό Μάρκο Αγαθαγγέλου για την πρόσκλησή του να συμμετάσχω στην ενδιαφέρουσα αυτή συνάντηση με θέμα τα ιατρικά λάθη. Νομίζω ότι είναι πρέπον και ορθό να αρχίσουμε με μία ρήση από το πιο γνωστό ιστορικό ιατρικό κείμενο, τον όρκο του Ιπποκράτη, που λέει ότι: (2) "θα χρησιμοποιήσω την θεραπεία για να βοηθήσω τους ασθενείς κατά την δύναμη και την κρίση μου αλλά ποτέ για να βλάψω ή να αδικήσω". Πρόκειται για μετάφραση, ασφαλώς, του αρχαικού κειμένου – όχι δική μου απόδοση. Είναι άξιο λόγου ότι ο Ιπποκράτης προέβλεψε τα ιατρικά λάθη τον 5ο πχ αιώνα και αλαζών όπως εμφανιζόταν ότι ηταν, προέτρεπε τους ασθενείς του να βλέπουν τον ίδιο ή τους μαθητές του για θεραπεία, και όχι να ανατρέχουν σε άλλους ή να κάνουν της κεφαλής τους. Όλος αυτός ο γλωσσικός και ηθικός πλούτος συμπυκνούμενος, καταλήγει στο κάπως ψυχρό, αγγλοσαξονικό "Do no harm". Η άλλη αρχαία ρήση είναι του (3) Seneca, σύμβουλου του Νέρωνα, ο οποίος είπε "το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να το επαναλαμβάνεις είναι διαβολικό". Αυτό είναι ίσως αντιγραφή του "Δις εξαμαρτείν ουκ ανδρός σοφού" από την Αντιγόνη του Σοφοκλέους. Βεβαίως ο Seneca έκανε μόνο ένα λάθος, έλαβε μέρος σε συνομωσία εναντίον του Νέρωνα και ο Νέρωνας τον εξετέλεσε. Ολοκληρώνοντας, τώρα, με τις αρχαίες αναφορές, θυμόμαστε τον (4)Alexander Pope ο οποίος έλεγε: "το να κάνεις λάθος είναι ανθρώπινο αλλά το να συγχωρείς είναι θεϊκό". Κατά πόσον η συγχώρεση εμπίπτει στον τομέα των ιατρικών λαθών δεν είμαι τόσο σίγουρος.
(5 Ας δουμε όμως τώρα πως ορίζεται το ιατρικό λάθος, ή ιατρικό σφάλμα όπως θεωρώ ότι είναι ορθότερος ο όρος; Παραθέτω εδώ τέσσερεις από τους πλέον γνωστούς και αποδεκτούς ορισμούς. Ο πρώτος λέει ότι είναι μία απόκλισης απ’αυτό το οποίο γενικώς πιστεύεται ως αποδεκτό. Ο δεύτερος λέει ότι η προσφερθείσα ιατρική φροντίδα ήταν κατώτερη της αναμενόμενης και ο τρίτος ο οποίος ίσως είναι ο πιο ορθός, νομικώς και ιατρικώς, λέει ότι η προσφερθείσα ιατρική υπηρεσία ήταν κατώτερη και από την ιατρική φροντίδα που θα πρόσφερε ένας μέσης ικανότητος ιατρός . Το "μέσης ικανότητος ιατρός" είναι μια ελεύθερη μετάφραση της λέξεως reasonable. Τέταρτος ορισμός, που απηχεί και την πιο πρόσφατη, επικρατούσα εκδοχή, είναι το "minimal competence". Βάση αυτού, ιατρικό λάθος θεωρείται ότι έχει συντελεστεί μόνο και εφ’ όσον η προσφερθείσα ιατρική υπηρεσία ήταν κατώτερη και από την ιατρική φροντίδα την οποίαν θα πρόσφερε και ο ολιγότερον ικανός ιατρός. Εδώ υπάρχει όμως ένα νομικό κενό και προς κατανόησή του θα αναφέρω ένα υποθετικό σενάριο. Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι κάποιος επιστρέφει από διακοπές από την Κένυα με 40 πυρετό και επισκέπτεται τον προσωπικό του ιατρό, τον μη ειδικό, τον GP, ο οποίος κάνει διάγνωση γρίπης, αλλά την επομένη ο άρρωστος πεθαίνει από μαλάρια. Αυτός ο ιατρός, είναι σαφές νομίζω, πως έχει υποπέσει σ’ ένα ιατρικό σφάλμα. Ας υποδυθούμε λοιπόν έναν φανταστικό δικαστή, και άς του επιβάλουμε 5 βαθμούς ποινής. Εάν τώρα ο ίδιος άρρωστος ερχόμενος από την Κένυα επισκέπτεται τον ειδικό λοιμωξιολόγο, τον ειδικό επί των μολύνσεων, και κάνει και αυτός λανθασμένη διάγνωση γρίππης, με αποτέλεσμα ο ασθενής να καταλήξει την επόμενη μέρα από μαλάρια, το ερώτημα που προκύπτει είναι: με πόσους βαθμούς, σε σχέση με τον πρώτο, θα πρέπει να τον τιμωρήσουμε; Λογικά, η ποινή θα πρέπει να είναι βαρύτερη. Με την ίδια λογική τώρα, εάν ένας ταξιτζής προκαλέσει ένα δυστύχημα, και εάν προκαλέσω και εγώ, ως ιατρός, ένα δυστύχημα κάτω από πανομοιότυπες συνθήκες, θα πρέπει άραγε ο ταξιτζής να καταδικαστεί με βαρύτερο πρόστιμο απ’ ότι εγώ; Επιχειρώντας μία εν μέρει προσέγγιση στα δίχως αμφιβολία δύσκολα αυτά ερωτήματα, παραθέτω μία παράγραφο αποφάσεως δικαστού στις ΗΠΑ το 1995 ο οποίος είπε ότι "Η ποιότητα της ιατρικής η οποία προσφέρεται πρέπει να είναι ίση με την ποιότητα της ιατρικής την οποία θα προσφέρουν άλλοι γιατροί της ίδιας ειδικότητας και κάτω από τις ίδιες συνθήκες".
(6)Ποια είναι τώρα η πιο πλατιά ερμηνεια του όρου «ιατρικό λάθος». Χωρίζεται, θα έλεγα, σε τρεις μεγάλες υπο-ομάδες. Η πρώτη υπό-ομάδα είναι ιατρικά λάθη τα οποία προήλθαν από παράληψη ιατρικών πράξεων. Εδώ ο ιατρός έχει αποτύχει να προσφέρει στον άρρωστο του αποδεδειγμένη ιατρική φροντίδα εγνωσμένης θεραπευτικής αξίας, με αποτέλεσμα ο άρρωστος να υποστεί βλάβη ή και θάνατο. θα χρησιμοποιήσω ακραία και υποθετικά ιατρικά περιστατικά για να μπορέσω να μεταδώσω το νόημα και τις λεπτές διαφορές μεταξύ των διαφόρων υπό-ομάδων. Ας πούμε ότι ο ιατρός αποτυγχάνει να προσφέρει το εμβόλιο της γρίπης ή το εμβόλιο πνευμονόκοκκου σ’ ένα άτομο που πάσχει από διαβήτη ή χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, ο ασθενής παθαίνει πνευμονία και πεθαίνει, Ή, αποτυγχάνει να ελέγξει την αρτηριακή πίεση του ασθενούς, ο οποίος παθαίνει εγκεφαλικό και καταλήγει. Αυτές οι ιατρικές πράξεις πού δεν έγιναν, ασφαλώς χαρακτηρίζονται ως ιατρικά σφάλματα. Είναι σοβαρά λάθη διότι οι αποφάσεις που οδήγησαν σε αυτά, ελήφθησαν κατά τις κανονικές ώρες ιατρείου και όχι κάτω από πίεση χρόνου, η οποία, κατά την άποψή μου, είναι από τους βασικότερους, εάν όχι ο βασικότερος λόγος που προκαλούνται ιατρικά σφάλματα. Γι’ αυτόν τον λόγο, θεωρώ ότι πρέπει να δοθεί η κατάλληλη βαρύτητα και η κατάλληλη σημασία σ’ αυτά τα λάθη. Ακόμα, έχει αποδειχθεί στατιστικώς ότι γίνονται πολύ περισσότερα λάθη από ιατρικές πράξεις εκ παραλήψεως παρά από βλάβες κατά την διάρκεια εγχειρήσεων . Μπορεί κάλλιστα τώρα να αναρωτηθεί κάποιος, γιατί δεν ακολουθούνται οι κατευθυντήριες γραμμές των διαφόρων Ιατρικών Εταιρειών όπως, της Καρδιολογικής Εταιρείας, της Πνευμονολογικής Εταιρείας, κ.ά., ώστε να έχει ο ιατρός μία «τεκμηριωμένη κάλυψη» έναντι πιθανόν μηνύσεων και αγωγών; Η απάντηση είναι ότι δυστυχώς ούτε και αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές είναι αρκετές. Αναφέρω χαρακτηριστικά ένα παράδειγμα όπου, στην Αμερική, ένας οφθαλμίατρος εξέτασε μια 25χρονη γυναίκα η οποία έπασχε από επιπεφυκίτιδα, η οποία είχε μία ήπια μόλυνση που, κανονικά, θεραπεύεται σε 4-5 μέρες θεραπεία με αντιβίωση σε σταγόνες. Όμως, ο ιατρός δεν εξέτασε την πίεση του ματιού της ασθενούς, και από μίας απόψεως θα έλεγε κάποιος ότι αυτό είναι φυσιολογικό αφού, ειδικώς σε άτομα κάτω των 45 ετών η πιθανότης να έχει πίεση στα μάτια είναι εξαιρετικά μικρή – δημοσιεύματα, μάλιστα, κάνουν λόγο για 1 πιθανότητα στους 25,000 ασθενείς. Μετά από δύο μήνες, λοιπόν, η νεαρή γυναίκα έχασε την όραση της λόγω γλαυκώματος, δηλαδή λόγω αυξημένης πίεσης στα μάτια. Πρωτοδίκως, το δικαστήριο αθώωσε τον οφθαλμίατρο, βασιζόμενο στο σκεπτικό της σπανιότητας του συνδρόμου, καθως επίσης και στην έλλειψη κατευθυντηρίων γραμμών από την οποιασδήποτε Οφθαλμολογική Εταιρεία, όπου θα αναφέρεται σαφώς ότι πρέπει να μετριέται η πίεση του ματιού σε όλους τους οφθαλμολογικούς αρρώστους. Ούτε και σήμερα υπάρχει τέτοια οδηγία, και φυσικά είναι μόνο στην ευχέρεια του ιατρού να αποφασίσει τι θα κάνει. Η συνέχεια της ιστορίας, όμως, είναι ότι το Ανώτατο Δικαστήριο καταδίκασε τον εν λόγω οφθαλμίατρο, και παραθέτω εδώ ένα μικρό, χαρακτηριστικό απόσπασμα του σκεπτικού της σχετικής απόφασης: "What is currently done might not be enough". Δηλαδή: "Η πρακτική που ακολουθείται σήμερα μπορεί να μην είναι επαρκής".
Η 2η υπό-ομάδα είναι τα ιατρικά λάθη τα οποία προκαλούνται από υπερβολή (ή και από λήψη απόφασης υπό πίεση) στην παρεχόμενη ιατρική υπηρεσία. Εδώ, ο ιατρός προβαίνει σε μία ιατρική πράξη η οποία όμως δεν έχει αποδεδειγμένη θεραπευτική ή διαγνωστική αξία, με αποτέλεσμα να προκληθεί βλάβη αντί για θεραπεία στον ασθενή. Αναφέρω, επί τούτου, ορισμένα παραδείγματα, χρησιμοποιώντας και πάλι ακραίες, υποθετικές περιπτώσεις ώστε να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την μικρή διαφορά ανάμεσα στις διάφορες υποομάδες. Κάποιος, λοιπόν, προσέρχεται στο ιατρείο με μία τραχειίτιδα η οποία οφείλεται σε μία απλή ίωση, που όπως ίσως θα γνωρίζετε, δεν χρειάζεται αντιβίωση. Ενδίδει, όμως, ο ιατρός στην επιμονή του ασθενούς και του συνταγογραφεί αντιβιοτικά. Μετά από 10 μέρες ο ασθενής παθαίνει μυκητίαση των πνευμόνων, και πεθαίνει. Αλλο παράδειγμα πού επίσης καταδεικνύει υπερβολική και βεβιασμένη ιατρική ενέργεια που, και πάλι, δεν αποβαίνει προς όφελος του ασθενούς: Πρόκειται για περιστατικό που περιήλθε στη γνώση μου από πολύ αξιόπιστο πρόσωπο. Μία 18χρονη κοπέλα, κόρη δικαστικού υπαλλήλου, πήγε σε ιατρό με πόνο στο στήθος. Εκείνος, αφού την υπόβαλε σε διάφορες εξετάσεις, τελικώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να γίνει και αξονική αγγειογραφία των αρτηριών της καρδιάς. Αυτή η συγκεκριμένη, δεν φημίζεται για την διαγνωστική της αξία ή ακρίβεια. Και, εκτός αυτού, κατά τη διάρκεια της εξέτασης, η ακτινοβολία την οποία δέχεται ο ασθενής αντιστοιχεί με ακτινοβολία την οποία θα εδέχετο αν έκανε 600 απλές ακτινογραφίες θώρακος. Γι’ αυτόν τον λόγο, η αγγειογραφία των αγγείων της καρδιάς περιορίζεται για άτομα τα οποία υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να έχουν ισχαιμία του μυοκαρδίου, δεν μπορούν να υποβληθούν σε οποιαδήποτε άλλη διαγνωστική ιατρική εξέταση, και είναι άνω των 50-60 ετών. Είναι γνωστό ότι νεότερης ηλικίας ασθενείς, όπως ήταν η κοπέλα των 18 ετών, αντιδρούν περίεργα και έντονα στις υψηλές ακτινοβολίες, με υπαρκτό κίνδυνο να δημιουργηθούν, εξ’ αιτίας αυτών, κακοήθειες. Ετσι λοιπόν, τώρα, η νεαρή για την οποία γίνεται λόγος, έχει πιθανότητα 5% (που θεωρείται αρκετά, έως και πολύ μεγάλη), στα 50 της χρόνια να αναπτύξει καρκίνο του στήθους. Διερωτάται, λοιπόν κάποιος, ποιό δικαστήριο, στην Κύπρο ή στο εξωτερικό, θα μπορούσε να συνδέσει την ακτινοβολία την οποία δέχτηκε η προ 30κονταετίας, 18χρονη τότε κοπέλα, και 50χρονη πλέον γυναίκα, που πιθανώς να έχει αναπτύξει καρκίνο του στήθους; Ακόμα και εάν ένας ικανός και εξαιρετικά υποψιασμένος δικηγόρος υποστηρίξει την θέση αυτή ενώπιον δικαστηρίου, είναι βέβαιον ότι θα δυσκολευτεί πολύ να πείσει τον δικαστή ότι η αιτία του καρκίνου είναι η ακτινοβολία στην οποία υπεβλήθη η ασθενής πριν από 30 χρόνια. Δυστυχώς, η εξέταση αυτή, εντέχνως και αντιδεοντολογικώς κατά την άποψή μου, διαφημίζεται ως «εξέταση ρουτίνας», και περίπου καλούνται οι ανυποψίαστοι ασθενείς, περίπου με την προτροπή: "Ελάτε, μαζί με την χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και το PSA σας, που θα κάνετε ως μέρος του γενικού check up, να κάνετε και μία αξονική τομογραφία των αρτηριών της καρδιάς".
Η 3η υπο-ομάδα είναι εκείνη στην οποία η βλάβη στον ασθενή προκαλείται λόγω κακής χρήσης ιατρικών πράξεων, που θα μπορούσαν όμως να προληφθούν. Μία απλή, δυστυχώς συνηθισμένη, και πολύ χαρακτηριστική περίπτωση, είναι εκείνη κατά την οποία ο ιατρός προτείνει την χορήγηση πενικιλλίνης στον άρρωστο, χωρίς να έχει ερωτηθεί αυτός είναι είναι αλλεργικός στο συγκεκριμένο φάρμακο.
(7)Τώρα, ας μιλήσουμε και για τα ιατρικά λάθη που συμβαίνουν σε καταστάσεις φυσικών καταστροφών, όπως είναι οί σεισμοί, οι πλημμύρες, το τσουνάμι, κλπ. Ο όρος που χρησιμοποιείται εδώ είναι «ιατρική σε συνθήκες καταστροφής».
Όταν είχαμε το τσουνάμι στην Αιτή το 2010, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ζήτησε δύο πράγματα από τους Αμερικανούς ιατρούς που προσφέρθηκαν να μεταβούν εθελοντικά εκεί. Πρώτον, να έχουν άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος και δεύτερον, επαγγελματική ασφαλιστική κάλυψη γιατί, όπως τους είπαν, «η άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος δεν ισοδυναμεί με license to kill». Μέχρις εδώ, καλά. Αλλά ας μεταφερθούμε τώρα στο «πεδίο της καταστροφής», και άς εξετάσουμε την περίπτωση κατά την οποία ένας ιατρός με ειδικότητα γυναικολόγου, βρίσκεται δίπλα σε άνθρωπο ο οποίος έχει τραυματιστεί σοβαρά στον λαιμό και αιμορραγεί ακατάσχετα. Ο γυναικολόγος επεμβαίνει άμεσα, με σκοπό να σώσει την ζωή του τραυματία, αλλά κατά λάθος του κόβει την καρωτίδα και ο άνθρωπος πεθαίνει. Ποια είναι, λοιπόν, η ιατρική ευθύνη αυτού του άτυχου γυναικολόγου που έπρεπε να δράσει γρήγορα, χωρίς ιατρικές εγκαταστάσεις, και χωρίς να έχει οποιαδήποτε άλλη επιλογή; Ας τον «μετατοπίσουμε» τώρα σε ένα, υποτιθέμενο περιστατικό, εν πτήση από το Λονδίνο στη Λάρνακα, κατά την οποία, πετώντας πάνω από την Αθήνα, ακούγεται από τα μεγάφωνα ο κυβερνήτης να καλεί επειγόντως σε βοήθεια όποιον ιατρό τυχαίνει να είναι ανάμεσα στους επιβάτες. Ο γυναικολόγος (του προηγούμενού μας περιστατικού, στην Αϊτή) , περιμένει λίγο μήπως εμφανιστεί άλλος συνάδελφός του, όμως αυτό δεν συμβαινει και έτσι αναγκάζεται να προσέλθει εκείνος να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες. Δηλώνει, λοιπόν, εξ αρχής ότι είναι ιατρός, πλην όμως γυναικολόγος, ναι είμαι ιατρός αλλά γυναικολόγος, και του υποδεικνύουν τα μέλη του πληρώματος έναν επιβάτη με έντονο επιγαστρικό πόνο. Ο γυναικολόγος αποφαίνεται ότι πρόκειται «μάλλον για γαστρίτιδα», και θεωρεί ότι μπορεί να συνεχιστεί η πτήση μέχρι τον προορισμό της, την Λάρνακα. Σε μισή ώρα, όμως, η κατάσταση της υγείας του επιβάτη επιδεινώνεται δραματικά, και πολύ γρήγορα καταλήγει. Η νεκροψία έδειξε οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, και ο φίλος μας, ο γυναικολόγος, βρίσκεται γιά δεύτερη φορά υπό κατηγορία. Τίθεται τώρα, εύλογα το ερώτημα: «Θα μπορούσε ο γυναικολόγος αυτός να αποποιηθεί της ιατρικής του ιδιότητας κατά την διάρκεια της πτήσης;». Και εάν ναι, «ποια θα ήταν, τότε, η ηθική του ευθύνη;». Πρόκειται, για ερωτήματα (και, κατ’ επέκταση, περιστατικά), στα οποία απαντήσεις εύκολες, ασφαλώς δεν υπάρχουν.
(8)Ποιο ουσιώδες είναι το ερώτημα: «Είναι τώρα, η Ιατρική του 2011, πιο ασφαλής από εκείνην που ασκείτο παλιότερα;». Η απάντηση, αδιαφιλονίκητα, είναι «ναι». Το 1913 όταν χειρουργούσε ο διάσημος Harvey Cushing, το 80% των ασθενών δεν έβγαιναν από το χειρουργείο ζωντανοί. Τότε, βεβαίως, ο Cushing σίγουρα στενοχωριόταν, αλλά δεν ανησυχούσε εξ αιτίας της όχι ευνοικής έκβασης μιας επέμβασης, γιατί δεν γίνονταν τότε μηνύσεις εναντίον των γιατρών, και ούτε υπήρχαν εκείνον τον καιρό οι δικηγόροι που ενδιαφέρονταν για αυτές τις μηνύσεις. Η θνησιμότητα επί της χειρουργικής τράπεζας, έχει πέσει τώρα στο 1%, και ο λόγος είναι ότι οι νευροχειρουργοί σήμερα, έχουν καλύτερη εκπαίδευση απ’ ότι είχε ο Cushing, διαθέτουν αρτιότερα και ακριβέστερα διαγνωστικά μέσα, και οπωσδήποτε γίνεται καλύτερη επιλογή των ασθενών υπό την έννοια ότι, όσοι άρρωστοι δεν έχουν πιθανότητα βελτίωσης απλούστατα δεν χειρουργούνται . Όσον αφορά τώρα τα λάθη που προκαλούν ζημιά στον ασθενή κατα την διάρκεια των εγχειρήσεων, αυτά έχουν ελαττωθεί σημαντικά από το 1976, και το 2009 είχαν πέσει στο, μόλις 2%. Αυτά τα λάθη δεν πρόκειται να εξαλειφθούν, διότι η ιατρική δεν είναι μία αλάνθαστη επιστήμη, όσον παράξενο και, ίσως και ανησυχητικό για κάποιους, και αν ακούγεται αυτό. Όσο καλή εκπαίδευση και αν έχει ένας ιατρός, λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται. Είναι και αυτά, τα λάθη, μέσα στην ανθρώπινη φύση, από την οποία ασφαλώς και δεν εξαιρείται ότι και ο καλύτερος ιατρός.
(9)Γιατί συμβαίνουν, όμως ιατρικά λάθη; Ποια είναι τα αίτια; Ποιοι οι λόγοι; Έχουν γίνει πλείστες μελέτες, καλύπτοντας όλο το φάσμα που «ανοίγουν» τα ερωτήματα αυτά. Θα μπορουσε να ξεκινήσει κάποιος, για παράδειγμα, από τα λάθη που προκαλούνται από τους υπό εκπαίδευση ιατρούς. Οι νεαροί γιατροί, σήμερα, εργάζονται περίπου για 48 ώρες την εβδομάδα. Είναι εξοντωτικό ωράριο. Και είναι γνωστό ότι οι πολλές ώρες εργασίας προκαλούν σωματικό και πνευματικό κάματο, με αποτέλεσμα να γίνονται πολλά λάθη. Στην συγκεκριμένη, όμως, περίπτωση των υπό εκπαίδευση ιατρών με τα «βαριά ωράρια», υπάρχει και μια άλλη σχολή σκέψης που λέει ότι 48 ώρες την εβδομάδα δεν είναι αρκετές για καλή και πλήρη εκπαίδευση σε οποιαδήποτε ειδικότητα. Περισσότερα λάθη συμβαίνουν κατά την διάρκεια του Σαββατοκύριακου, όπου πολύ λιγότεροι είναι οι πιο έμπειροι εκ των ιατρών που μένουν στα νοσοκομεία, και υπερτερούν οι εκπαιδευόμενοι, πιο άπειροι και σίγουρα που καταβεβλημένοι από την κούραση εκπαιδευόμενοι, νεαροί ιατροί. Έχει διαπιστωθεί ακόμα και στατιστικώς, ότι κατά τον μήνα Ιούλιο, γίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες τα περισσότερα ιατρικά σφάλματα, διότι κατά τον μήνα αυτόν αρχίζουν την εκπαίδευση τους στα νοσοκομεία οι προσφάτως αποφοιτήσαντες ιατροί. Περαιτέρω, δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι η μη ικανοποιητική εκπαίδευση είναι οπωσδήποτε, ένας πολύ σοβαρός λόγος για τα ιατρικά λάθη που γίνονται. Υπάρχει, ακόμα, αναφορά στον λεγόμενο απρόσεκτο, ή καλύτερα, επιπόλαιο, ιατρό. Με αυτόν τον όρο περιγράφεται ο ιατρός ο οποίος, αν και ξέρει τη δουλειά του, εντούτοις δεν δίνει σημασία στα συμπτώματα του αρρώστου, ή δεν δίνει τον χρόνο στον άρρωστο να εκφραστεί ώστε να μπορέσει να εκείνος, ως ιατρός, φτάσει στην σωστή διάγνωση. Ομολογώ, πως αυτό το «μοντέλο ιατρού» είναι μακριά από τη δική μου φιλοσοφία, και είναι φορές που δεν θέλω κάν να πιστεψω ότι μπορεί να υπάρχει τέτοιο «είδος». Δυστυχώς, όμως, υπάρχει, και πιστεύω ακράδαντα ότι ένας τέτοιος ιατρός, απρόσεκτος και επιπόλαιος, πρέπει να τιμωρείται πολύ περισσότερο απ’ ότι ο προηγούμενος ιατρός στον οποίο αναφερθήκαμε, που διαπράττει σφάλμα λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης. Υπάρχει ακόμα και η επιθετικότητα των ιατρών, που επίσης είναι γνωστός λόγος πρόκλησης ιατρικών λαθών. Όσον πιο επιθετικός και οξύθυμος, άρα και καθόλου ψύχραιμος, είναι ο ιατρός, ειδικά ο χειρουργός, τόσο περισσότερα λάθη κάνει. Αυτό, νομίζω, είναι αυτονόητο, και δεν χρήζει άλλων εξηγήσεων.
(10)Ας εξετάσουμε τώρα, ποια είναι η αντίδραση των αρρώστων μετά το ιατρικό λάθος; Πολλοί καταλαμβάνονται από θυμό. Το συναίσθημα είναι απολύτως δικαιολογημένο, θεμιτό και κατανοητό. Μερικοί, αισθάνονται ότι τίθενται στο περιθώριο, περίπου στην «απομόνωση». Αυτό δεν είναι αληθές, καθότι κατά την εμπειρία όλων μας (κάτι που επιβεβαιώνεται και από σχετική βιβλιογραφία), το παραϊατρικό προσωπικό αγκαλιάζει με περισσότερη αγάπη, τα θύματα ιατρικού λάθους. Άλλοι ασθενείς, «θύματα» λάθους, φοβούνται ότι αν έρθουν σε μία ανοιχτή αντιπαράθεση με το ιατρικό προσωπικό, θα υπάρξουν χειρότερες επιπτώσεις στην κατάσταση της υγείας του, κάτι που επίσης θεωρώ λανθασμένο, ως προσέγγιση. Ο ασθενής έχει το δικαίωμα, και πρέπει ελεύθερα και χωρίς φόβο, να εκφράσει την άποψή του, πόσο μάλλον το παράπονό του. Εάν, πάλι, ο άρρωστος ανήκει σε μειονοτική ομάδα, αισθάνεται ότι εάν παραπονεθεί για το ιατρικό λάθος τότε, θα τον τιμωρήσουν οι "αρχές". Εάν, μάλιστα, τύχει να είναι μη νόμιμος μετανάστης, τότε οι πιθανότητες να παραπονεθεί είναι μηδαμινές. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, είναι σαφές ότι η ιατρική δεν μπορεί και δεν πρέπει να κάνει καμμία απολύτως διάκριση, και να αντιμετωπίζει όλους τους αρρώστους το ίδιο.
11)Ποια είναι τώρα η αντίδραση των μελών της οικογενείας, σε περίπτωση ιατρικού λάθους σε συγγενικό τους πρόσωπο; Πιστεύουν, κατ’ αρχάς, ότι εκτός από τον ιατρό, φέρουν και εκείνοι ευθύνη για το λάθος, διότι έχουν την, λανθασμένη βεβαίως, εντύπωση ότι αν έμεναν περισσότερες ώρες κοντά στον άρρωστο τους, και εάν παρακολουθούσαν τα πράγματα πιο στενά, θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει το ιατρικό σφάλμα. Αυτό είναι λάθος. Και η αυτό-ενοχοποίησή τους είναι άδικη, και δίχως λογική. Τα ιατρικά σφάλματα συμβαίνουν σε ανύποπτο χρόνο και με τόση ταχύτητα, που δεν θα μπορούσαν οι συγγενείς και οικείοι του ασθενούς να το προλάβουν, όσες ώρες και εάν ευρίσκονταν πλάι στον άνθρωπό τους. Επίσης, όπως και ίδιοι οι ασθενείς, έτσι και οι συγγενείς τους φοβούνται πως, εαν έρθουν σε αντιπαράθεση με το ιατρικό προσωπικό για τυχόν ιατρικό λάθος ή παράλειψή, αυτό θα δυσχεράνει την κατάσταση του ασθενούς, και ίσως προκληθεί μεγαλύτερη ζημιά στην υγεία του. Παρατηρούμε ακόμα, στους συγγενείς, έναν επιπρόσθετο εκνευρισμό και θυμό, εκ του γεγονότος ότι οι ιατροί επισκέπτονται τους ασθενείς πολύ λιγότερο μετά το σφάλμα απ’ ότι πριν από αυτό. Είναι αληθές. Συμβαίνει αυτό. Από την άλλη όμως, μπορεί να κατανοήσει κάποιος και την θέση του ευσυνείδητου ιατρού, ο οποίος αισθάνεται έντονη την στενοχώρια, αλλά και πολύ άβολα όταν του επαναλαμβάνουν καθημερινώς το λάθος στο οποίο έχει υποπέσει.
(12) Ερχόμαστε τώρα στην αντίδραση των γιατρών, που έχουν διαπράξει ιατρικό λάθος. Πολλά είναι τα συναισθήματα που τους διακατέχουν, και οι αντιδράσεις που εκδηλώνουν. Υπάρχει ο φόβος για την καλή τους φήμη, για την καριέρα τους, για την άδεια εξασκήσεως επαγγέλματος, για το μέλλον. Υπάρχει μία έντονη σύγκρουση προσωπικών συμφερόντων με τις ηθικές αρχές της ιατρικής. Η παραδοχή του σφάλματος τους, θα οδηγήσει σε διασυρμό του ονόματος τους, και σε μια σειρά οικονομικών απαιτήσεων από τον ασθενή που υπέστη την βλάβη. (13)Από την άλλη πλευρά αν έχει όντως γίνει λάθος, τότε ο διαπράττων αυτό ιατρός έρχεται σε αντιμέτωπος με τις ηθικές αρχές της ιατρικής. Αυτό είναι ένα πολύ ψυχοφθόρο και πολύ δύσκολο ψυχολογικό στάδιο που περνούν οι ιατροί οι οποίοι έχουν μηνυθεί. Ανησυχούν για την βλάβη την οποία έχουν προκαλέσει, λυπόνται για την απώλεια σεβασμού από τους συναδέλφους τους, χάνουν την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους. Έτσι συμβαίνει συνήθως. Υπάρχουν, όμως, και ορισμένοι ιατροί οι οποίοι, αντί φερ ειπείν να χάσουν την εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους, γίνονται πιο επιθετικοί. Τους φταινει οι άλλοι. Όχι ο εαυτός τους. (14)Συνήθως οι ιατροί αποφεύγουν να μιλούν για το σφάλμα το οποίο έχουν διαπράξει, ακόμα και στα πολύ στενά άτομα της οικογένειας τους. Αδυνατούν να αναλάβουν την ευθύνη των πράξεων τους και προσέχουν πάρα πολύ τα λόγια τους, αποφεύγοντας λέξεις όπως «σφάλμα», «βλάβη», «αμέλεια», «λάθος», κλπ. Πιστεύουν ότι εάν πουν «συγνώμη», αυτό θα είναι μία άμεση παραδοχή του λάθους στο οποίο έχουν υποπέσει.
(15)Αξίζει να αναφερθούμε τώρα, εν ολίγοις, και στον λεγόμενο ιατρικό ναρκισσισμό. Ο John Banja, δημοσίευσε ένα πολύ ωραίο βιβλίο το 2005, από το οποίο ξεχωρίζω εδώ τρία από τα πολλά συμπεράσματα στα οποία είχε καταλήξει, σχετικά με αυτό το … φαινόμενο. Λέει, κατ’ αρχάς, ότι οι πλείστοι ιατροί έχουν μία ναρκισσιστική προσωπικότητα η οποία τους βοηθάει να ανταπεξέρχονται στο δύσκολο επάγγελμα το οποίο έχουν διαλέξει. Εκείνο, συνεχίζει, που προκαλεί μεγάλο δέος αλλά και έντονη ανησυχία στους ιατρούς, είναι η αμφισβήτηση της ιατρικής τους ικανότητας. Και επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι συνήθως, μετά από το ιατρικό λάθος, προσπαθούν με κάποιο τρόπο να πουν ότι, το λάθος ήταν ή αναπόφευκτο, ή πολύ ασήμαντο. (16)Με τον τρόπο τον οποίο έχουν εκπαιδευτεί οι ιατροί, πολλοί από εμάς φτάνουν στο σημείο να υιοθετούν την σίγουρα εξωπραγματική άποψη ότι "οι ιατροί δεν κάνουν λάθη". Ακόμα και εκεί όπου υπάρχουν εμφανή στοιχεία ιατρικής αμέλειας βλέπει κάποιος μια έντονη διαμάχη μεταξύ της κοινής λογικής και του ιατρικού "ego", δηλαδή του εγωισμού. Είμαι σίγουρος ότι πολλοί άνθρωποι γνωρίζουν την ανεκδοτολογική ρήση που λέει ότι «ο μεν Θεός ξέρει ότι δεν είναι ιατρός, αλλά ο γιατρός δεν ξέρει ότι δεν είναι Θεός».
(17)Φτάνουμε, έτσι, στις μηνύσεις που έχουν γίνει εναντίον ιατρών, για λάθη κατά την εκτέλεση του καθήκοντός τους. Στο 37 % των περιπτώσεων που έφτασαν στο ακροατήριο, διαπιστώθηκε ότι δεν υπήρξε καν ιατρική αμέλεια. Το 60% των μηνύσεων έγιναν από γυναίκες, και οι περισσότεροι ιατροί-αποδέκτες των μηνύσεων είναι οι γυναικολόγοι και οι γενικοί χειρουργοί - "The deepest pockets", δηλαδή οι πιο εύποροι, και όπως θα έλεγε ο Γλαύκος Χατζηπέτρου οι έχοντες και κατέχοντες, για να είμαστε μέσα και στο πολιτικό πνεύμα! Στον αντίποδα, με τις λιγότερες εναντίον τους μηνυσεις για ιατρικά λάθη είναι οι παθολόγοι και καρδιολόγοι. Τέλος, ένα ιατρικό ινστιτούτο ή κέντρο, με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, εννοείται ότι σε περίπτωση ιατρικού λάθους θα δεχτεί αγωγές, με τις οποίες η αποζημίωση που θα αξιώνει ο μηνυτής θα είναι πολύ μεγαλύτερη.
(18)Εξετάζοντας τωρα την συχνότητα τώρα των ιατρικών λαθών, ξέρουμε ότι: Έχει υπολογιστεί ότι 44.000-98.000 θάνατοι τον χρόνο στην Αμερική, οφείλονται σε ιατρικά και παραϊατρικά λάθη. Αυτοί οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τους θανάτους από τροχαία δυστυχήματα. Αυτό το οποίο όμως είναι πολύ πιο σοβαρό, και αξίζει νομίζω της προσοχής μας, είναι ότι μετά από προσεκτική ανάλυση των ιατρικών αρχείων στα νοσοκομεία, βρέθηκε ότι για κάθε μία μήνυση η οποία έχει καταχωρηθεί, αντιστοιχούν άλλες 7.6 περιπτώσεις αμέλειας οι οποίες δεν έχουν έρθει καν στην επιφάνεια. Αυτό είναι, πράγματι, άκρως ανησυχητικό. Το 48% των ιατρών έχουν μηνυθεί σε κάποιο στάδιο της ζωής τους για αμέλεια. (19)Μόνο το 56% των μηνύσεων καταλήγουν σε αποζημίωση προς τον μηνύοντα, και το ύψος αυτής είναι, κατά μέσον όρο, τα $400.000. Αξιοπρόσεκτο είναι ακόμα ότι, από στις 6 περιπτώσεις όπου υπήρξε, διαπιστωμένα, ιατρική βλάβη, ο ένας ασθενής δεν αποζημιώνεται. Αυτός είναι και άδικο, και ανησυχητικό. Όπως είναι επίσης το ότι ένας εις τους τέσσερεις αρρώστους, όπου δεν υπήρξε τελικά καμία βλάβη στην υγεία του από ιατρικό λάθος, κατόρθωσε τελικά (ίσως μέσω κάποιου δαιμόνιου δικηγόρου), να ξεγελάσει τελικώς το δικαστηρίο και να λάβει την αποζημίωση, που δεν εδικαιούτο! Τέλος, το 54% των αποζημιώσεων καταλήγει σε δικαστικά έξοδα και έξοδα δικηγόρου, ενώ πολύ συνηθισμένη είναι είναι η συμφωνία μεταξύ δικηγόρου και αρρώστου με την οποία, εάν κερδηθεί η δίκη παίρνουν 50%-50% από την επιδικασθείσα αποζημίωση, ενώ δεν κερδηθεί, τότε ο δικηγόρος δεν παίρνει καθόλου αμοιβή και αναλαμβάνει και τα δικαστικά έξοδα. Αυτή η συμφωνία ίσως είναι μία δικλίδα ασφαλείας για να μην αναλαμβάνουν οι δικηγόροι περιπτώσεις οι οποίες είναι χαμένες εκ προοιμίου.
(20)Ποιοι είναι τώρα οι λόγοι που προκαλούν αύξηση στον αριθμό των μηνύσεων. Ενας πρώτος, είναι ασφαλώς η δυσαρέσκεια του ασθενούς για την παρασχεθείσα προς αυτόν θεραπευτική αγωγήΑσφαλώς το πρώτο είναι η μη ικανοποίησης του αρρώστου για την θεραπεία που του έχει προσφερθεί, οι διαπροσωπικές και επικοινωνιακές ικανότητες του ιατρού μπορούν να επηρεάσουν την καταχώρηση μηνύσεων, το ότι ο κόσμος άρχισε πλέον να ενημερώνεται και ξέρει ότι υπάρχουν και μηνύσεις εναντίον των ιατρών τείνει να αυξάνει τις μηνύσεις. Η νοοτροπία των δικηγόρων ασφαλώς βοήθησε. Τελευταίως έχει αυξηθεί ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των δικηγόρων όσον αφορά τα ιατρικά λάθη. Έχουν αντιληφθεί ότι υπάρχουν και αλλού πορτοκαλιές που κάνουν πορτοκάλια, ότι μετά από τις offshore εταιρείες και τους Ρώσους υπάρχουν και οι ιατροί!! Δεν νομίζω ότι οποιαδήποτε αλλαγή του νόμου ήταν η αιτία της αυξήσεως των μηνύσεων.
(21)Ποιες είναι, όμως, οι συνέπειες αυτής της αύξησης των μηνύσεων. Επιγραμματικά: ορισμένα νοσοκομεία έχουν κλείσει τα γυναικολογικά τους τμήματα, πολλοί ιατροί έχουν μεταναστεύσει σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς νόμους, και πολλοί συνταξιοδοτούνται πρόωρα. Ακόμα: Έχουν δημιουργηθεί ασφαλιστικές εταιρείες που ανήκουν μόνο σε ιατρούς. Ενώ έχει παρατηρηθεί ότι όσο πιο πολλές μηνύσεις κατατίθενται εναντίον των ιατρών, τόσο περισσότερα σώματα ενόρκων δημιουργούνται, αναγκαστικά, λόγω των πολλών δικών, και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται και περισσότερα δικαστικά λάθη. Προσωπικά, πιστεύω ότι τα σώματα των ενόρκων, δεν συμβάλουν σε δίκαιη απόδοση της Δικαιοσύνης. Εξηγούμαι: Καλούνται 12 άτομα, τελείως άσχετα με την ιατρική, (ή και με άλλους, εξειδικευμένους κλάδους, αλλά την ιατρική εξετάζουμε εδώ), και ζητείται από αυτούς να κατανοήσουν και να εμπεδώσουν την αρχική διάγνωση, και στη συνέχεια να αποφανθούν εάν έγινε ιατρικό λάθος, πού έγινε, και πώς έγινε. Πολλές φορές, και χωρίς να θέλω να θίξω κανέναν ένορκο, ορισμένοι δεν έχουν καμμία πανεπιστημιακή μόρφωση, με όλον τον σεβασμό ορισμένα απ’ αυτά τα άτομα είναι χωρίς οποιαδήποτε ακαδημαϊκή μόρφωση, παρασύρονται σε διάφορες αποφάσεις από ένα ή δύο άτομα τα οποία γίνονται και οι αρχηγοί αυτών των σωμάτων των ενόρκων, και γενικώς αμφισβητείται η ικανότητά τους να εκτιμήσουν επιστημονικά και ακριβοδίκαια μία περίπλοκη υπόθεση. Ένα άτομο, ένας ταχυδρόμος ας πούμε, ο οποίος στην καθημερινή, επαγγελματική του ζωή εκτελεί μία διατεταγμένη υπηρεσία (με απλά λόγια, κάνει ό,τι του λένε), μια καλή πρωία έχει στα χέρια του μία δύναμη που προφανώς δεν μπορεί να χειριστεί, καθώς και το βαρύ χρέος να πρέπει να κρίνει και να αποφασίσει εάν θα αθωώσει ή θα καταδικάσει έναν συνάνθρωπό του. Αυτή η μεγάλη δύναμη που δίνεται σε έναν απλό άνθρωπο, μπορεί να αποβεί καταστροφική τόσο για τον ίδιο, όσο και για εκείνον που θα αφορά η απόφαση που θα πάρει. Ακόμα και σε ορισμένες περιπτώσεις που η απόφαση λαμβάνεται και από έναν, μόνο, δικαστή, πάλι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην αποδίδεται Δικαιοσύνη εάν ο δικαστής αυτός δεν έχει την απαιτούμενη γνωση και πείρα για να κρίνει τόσο λεπτά και ευαίσθητα ιατρικά θέματα. από ένα δικαστή και εκεί πολλές φορές πάλι δεν μπορεί να αποδοθεί δικαιοσύνη λόγω έλλειψης πείρας. Πολλές φορές αναγκάζεται, ο Δικαστής, να υπεισέλθει σε ιατρικές λεπτομέρειες που δεν κατανοεί, και είναι εύκολο τότε να παρασυρθεί από ένα έξυπνο δικηγόρο, ή από ένα αδιάβαστο εισαγγελέα, και να επηρεασθεί η τελική κρίση του.
(22)Ποια είναι τώρα τα ασφάλιστρα των ιατρών; Κατ΄αρχάς, έχουν αυξηθεί κατά 55-80% τα τελευταία 5 χρόνια. Παραθέτω εδώ ορισμένες χαρακτηριστικές αυξήσεις των ασφαλίστρων. $300.000 για νευροχειρουργό, και για γυναικολόγους $170.000. Τι λέει ο ιατρικός κόσμος για όλα αυτά; Όπως δήλωσε πρόσφατα και ένας γιατρός, "δεν θα με πείραζε τα λεφτά των ασφαλίστρων να πηγαίνουν στα θύματα ιατρικών λαθών ή της οικογένειας τους, αλλά όχι στους δικηγόρους". (23) Σύμφωνα με έναν παθολόγο, "οι μηνύσεις αυτές μας έχουν καταστρέψει την ζωή, μας τρώνε ζωντανούς" . Ένας ψυχίατρος είπε: "φοβούμαι να ανοίξω το γραμματοκιβώτιο μου πηγαίνοντας σπίτι το βράδυ". Και ένας χειρουργός παρατηρησε ότι "πρέπει οπωσδήποτε το κοινό να πληροφορηθεί τι χρυσορυχείο είναι διά τους δικηγόρους οι μηνύσεις εναντίον των ιατρών".
(24)Αμυντική Ιατρική. Με αυτόν τον όρο περιγράφεται η τάση των ιατρών να υποβάλουν τους ασθενείς τους σε πάρα πολλές εξετάσεις με ελάχιστη διαγνωστική αξία για την πιθανή πάθηση, μόνο και μόνο για να αποφευχθεί ένα ιατρικό λάθος και, συνακόλουθα, μία «βαρβάτη μήνυση» εναντίον τους. Με αυτή την τακτική σπαταλούνται, μόνο στην Αμερική, από 5 έως 15 δισεκατομμύρια δολάρια, που βεβαίως, σε τελική ανάλυση επιβαρύνουν τον φορολογούμενο. Βέβαια, ο υπερβολικός, πολλές φορές, αριθμός των εξετάσεων, δεν γίνεται μόνο υπό τον φόβο λάθους και των συνεπειών αυτού αλλά, όπως τονίστηκε πρίν, επειδή ακριβώς η Ιατρική δεν είναι μία αλάνθαστη επιστήμη, ο ιατρός θέλει να προσφέρει στον ασθενή του ολοκληρωμένη ιατρική κάλυψη και φροντίδα. Αυτή η πρακτική, επομένως, θα εξακολουθήσει να εφαρμόζεται. Είναι αναπόφευκτο. Ένας άλλος, επίσης, τρόπος άμυνας εναντίον των μηνύσεων, που εφαρμόζεται από διάφορα νοσοκομεία, είναι να μην δέχονται περίπλοκα περιστατικά, αρρώστους ορισμένης κατηγορίας, ή αρρώστους με σοβαρά προβλήματα, και τους στέλνουν σε άλλα νοσοκομεία.
(25)Πως μπορούν τώρα να προληφθούν τα ιατρικά λάθη; Εγιναν, και γίνονται, πολλές προσπάθειες. Μία απ’ αυτές, ήταν η πρόταση να υπάρχει σε ηλεκτρονική μορφή, και αναλόγως κάθε ειδικότητας, κατάλογος των προκαταρκτικών ελέγχων, και των βημάτων που θα πρέπει να ακολουθήσει πιστά κάθε ιατρός, κατά το στάδιο της εξέτασης και διάγνωσης – όμοια με την check lists, που υποχρεώνονται να «ακολουθήσουν» οι πιλότοι, κυρίως πρίν από την απογείωση του αεροσκάφους. Αυτό, κρίνω ότι δεν μπορεί να γίνει στην ιατρική, τουλάχιστον για τις πλείστες ειδικότητες, λόγω του ότι θα αφαιρέσει αυτό που ονομάζουμε "τέχνη της ιατρικής" – μια τέχνη που δεν μπορεί να μπεί στα καλούπια μιας check-list. Μπορεί, όμως, να εφαρμοστεί στα χειρουργεία, αι όντως έχει γίνει στην Αμερική, με πολύ καλά, μάλιστα, αποτελέσματα.
Αυτό που επίσης, νομίζω, θα βοηθήσει αφάνταστα, να γίνεται από τους ιατρούς όλους λεπτομερής αναφορά των "παραλίγο λαθών" τους. Αυτές οι αναφορές, θα είναι αμέσως προσβάσιμες, μέσω ηλεκτρονικής μορφής, σε όλους τους ιατρούς, και έτσι θα δημιουργηθεί μία αρκετά μεγάλη database από την οποία θα αντληθούν εξαιρετικά χρήσιμα συμπεράσματα, αλλά και διδάγματα. Αυτή η αναφορά, πρέπει να γίνεται ανώνυμα, διαφορετικά δεν πρόκειται να έρθει κανένας ιατρός να προθυμοποιηθεί να πει ότι "παραλίγο να κάνω το τάδε λάθος" ή "παραλίγο να σκοτώσω αυτόν τον άρρωστο". Ασφαλώς το να ζητήσει κανείς μια δεύτερη γνώμη μπορεί να προλάβει τα ιατρικά λάθη, αλλά γνωρίζοντας τις προσωπικότητες των πλείστων ιατρών στη Κύπρο , αλλά και σε άλλες χωρες, αυτό συνήθως δεν συμβαίνει. Και πρέπει τελικώς η κοινωνία μας, οι άρρωστοι και οι ασφαλιστικές εταιρίες να τιμωρούν πιο αυστηρά τους ιατρούς οι οποίοι υποπίπτουν σε συχνά ιατρικά λάθη, όπως π.χ. να πληρώνουν περισσότερα ασφάλιστρα.
(26)Ποια είναι τώρα η συμπεριφορά των ιατρών στο δικαστήριο; Η πιο κοινή γραμμή άμυνας είναι ότι "κάτω από τις περιστάσεις η ιατρική φροντίδα που έχει προσφερθεί ήταν η κατάλληλη". Αυτή την «γραμμή», τα πλείστα δικαστήρια δεν την αποδέχονται. Την ίδια, δυστυχώς, ακολουθούν και οι λεγόμενοι «εξειδικευμένοι μάρτυρες», παρόλο που γνωρίζουν ακριβώς τι έχει συμβεί. Μία άλλη υπερασπιστική γραμμή των ιατρών είναι ότι «υπό τις περιστάσεις, και κάτω από την ασφυκτική πίεση του χρόνου, η παρασχεθείσα φροντίδα ήταν η καταλληλότερη». Και με αυτό δεν μπορώ να συμφωνήσω, δεδομένου ότι το ιατρικό λάθος, έστω και εάν έγινε υπό την πίεση χρόνου, παραμένει ιατρικό λάθος.
(27)Ποιά πρέπει, τωρα, να είναι η στάση των εξειδικευμένων μαρτύρων στο δικαστήριο; Πρέπει να κάνουν μια πολύ προσεκτική ανάλυση, να αποφύγουν τη χρήση λέξεων όπως «λάθος», «βλάβη», «αμέλεια», κλπ. Πρέπει να έχουν πλήρη και βαθιά γνώση του υπό συζήτηση θέματος, να αποφεύγουν τον σαρκασμό και τις υπεκφυγές. Πρέπει να μήν είναι συνήγοροι οποιασδήποτε πλευράς. Αυτός ο οποίος είναι γνωστός ως "επικίνδυνος ειδικός μάρτυρας", από την καλή έννοια της λέξεως, πρέπει να ακολουθήσει τους άνω κανόνες και να είναι ετοιμόλογος, πειστικός και αδιαμφισβήτητος.
(28)Πράγματι ο δικηγόρος σου εργάζεται υπέρ σου; Πολλοί δικηγόροι έχουν συγκρουόμενα συμφέροντα, διαφορετικές σχέσεις με τον άρρωστο, διαφορετική σχέση με τον ιατρό, και άλλες με τις ασφαλιστικές εταιρείες. Αρκετές φορές παρόλο που ο δικηγόρος ξέρει ότι ο ιατρός δεν έχει υποπέσει σε ιατρικό σφάλμα προτιμά να έρθει σε εξωδικαστικό διακανονισμό για να αποφύγει μία πιθανή αρνητική δικαστική απόφαση.
(29) Πως διευθετείται τωρα ένα ιατρικό λάθος που έχει ήδη συμβεί; Πρέπει να υπάρχει μία ειλικρινής επικοινωνία με τον άρρωστο. Το να ζητήσει ο ιατρός συγνώμη μπορεί πολλές φορές να αποτρέψει και την μήνυση. Ενδείκνυται ο γιατρός να βλέπει τον ασθενή ή τους ασθενείς του ακόμα πιο συχνά μετά το ιατρικό σφάλμα. Και είναι ορθό, κατά τη γνωμη μου, να γίνεται πλήρης αποκάλυψη όλων των ιατρικών στοιχείων του επίμαχου περιστατικού, καθότι ή απόκρυψή τους, εκτός του ότι μπορεί να προκαλέσει μία μήνυση, σίγουρα θα γκρεμίσει την εμπιστοσύνη του ασθενούς στον ιατρό, και θα σκιάσει τη όποια φήμη του. Καλό είναι να καταβάλλεται και από τις δύο πλευρές, όποτε οι περιστάσεις το επιτρέπουν, ειλικρινής προσπάθειας εξώδικης διευθέτησης του προβλήματος, με τον ιατρό να δείχνει ειλικρινή μεταμέλεια. Η βασανος του δικαστικού ακροατηρίου, είναι ψυχοφθόρα για όλους.
(30)No-fault system – Κάτω από αυτό το σύστημα δεν απαιτείται απόδειξη ιατρικού λάθους αλλά μόνο απόδειξη βλάβης. Δηλαδή δεν «κυνηγούμε» πλέον τον ιατρό που έκανε το λάθος, αλλά το μόνο θέμα που εξετάζεται είναι η βλάβη που έχει γίνει στον άρρωστο. Διαχωρίζεται τελείως, δηλαδή, η ποινή στον ιατρό, από την αποζημίωση στον άρρωστο. Η αποζημίωση γίνεται με τη βάση του ύψους της βλάβης , παρά για το λάθος του ιατρού.
(31)Tort-reform – Είναι ένα σύστημα ταχείας εκδίκασης το οποίο κερδίζει συνεχώς έδαφος και στην Αμερική όπου γίνεται με ταχύτατες διαδικασίες η σύσταση αυτών των ad-hoc «ιατρικών δικαστηρίων». Το Tort-reform για τους γαλλομαθείς, σημαίνει σφάλμα-λάθος, προέρχεται από την λατινική λέξη tortus η οποία σημαίνει στρεπτός-στρεβλωμένος. Η Tort-reform είναι μία τριμελής ιατρική επιτροπή η οποία πλαισιώνεται από ένα δικηγόρο. Η επιτροπή αυτή εμπλέκεται από την αρχή στις υποθέσεις ιατρικών λαθών και πάντοτε υπάρχει ένας ιατρός εκ των τριών, ο οποίος είναι ειδικός επί του υπό συζήτηση θέματος. Οι ιατροί που αποτελούν τη επιτροπή αυτή πρέπει να είναι γνωστοί για την ανιδιοτέλεια και την καλή τους πίστη. Εάν η επιτροπή αποφασίσει ότι δεν υπήρξε ιατρική αμέλεια τότε η υπόθεση απορρίπτεται, χωρίς αυτό όμως να αφαιρεί από τον ασθενή το δικαίωμα να προσφύγει σε κανονικό δικαστήριο. Εάν πάλι η επιτροπή διαπιστώσει ότι υπήρξε ιατρική αμέλεια, τότε προχωρούν στη προσφορά αποζημιώσεως, την οποία και πάλι μπορεί ο ασθενής να αποδεχθεί ή να απορρίψει. Αν την απορρίψει, τότε και πάλι δικαιούται να συνεχίσει δικαστικώς, με μηνυση. Εάν, τώρα, το ιατρικό λάθος οδήγησε σε θάνατο, ή αν ήδη έχει κατατεθεί δικαστική μήνυση, τότε η τριμελείς επιτροπή παύει να ασχολείται με την περίπτωση. Παραθέτω εδώ τι έχει πει ένας γνωστός χειρούργος για τα Tort-reform. "Οι άπληστοι δικηγόροι θα πολεμήσουν το σύστημα αυτό με όλο τους το είναι,". Και, δυστυχώς, έχει δίκηο…
(32)Άλλες λύσεις, με άλλα συστήματα και θεωρίες, έχουν προταθεί για να μειωθεί ό αριθμός των μηνυσεων για ιατρικά λάθη. Μία από αυτές τις λύσεις είναι ο καθορισμός του μέγιστου ύψους αποζημιώσεως, για τον πόνο, την ταλαιπωρία και τις οικονομικές απώλειες που έχουν προκληθεί στον έχοντα υποστεί τη ζημιά από ιατρικό λάθος. Ένας άλλος τρόπος για να μειωθούν οι μηνύσεις, ήταν να υπάρχει μια προδικαστική επιτροπή που να αποφαίνεται εάν αξίζει τον κόπο ο άρρωστος να προχωρήσει για μήνυση ή όχι. Άλλος τρόπος είναι να εκδίδεται ένα πιστοποιητικό από ένα ειδικό ιατρό που να λέει ότι όντως έγινε ιατρικό λάθος όπως επίσης περιορισμός του ύψους της αμοιβής των δικηγόρων, ή περιοδική πληρωμή της αποζημιώσεως με μηνιαίες δόσεις και όχι το ολικό ποσό αποζημιώσεως από την αρχή. Μετά τον θάνατον του αρρώστου όμως σταματούν οι μηνιαίες πληρωμές.
(33)Ποια είναι τώρα η κυπριακή πραγματικότητα; Οπωσδήποτε οι μηνύσεις εναντίον των ιατρών έχουν αυξηθεί . Οι δικηγόροι ενδιαφέρονται περισσότερο τώρα διότι αντελήφθησαν, πιο γρήγορα από τους ιατρούς, ότι τα ιατρικά λάθη θα συνεχίσουν να γίνονται. Το ότι ζούμε σε μια μικρή κοινωνία, οπωσδήποτε μπορεί να είναι στοιχείο περιορισμού του αριθμού των μηνύσεων, δεδομένου ότι ο θεράπων ιατρός συνήθως έχει στον κατάλογο των ασθενών του, τους συγγενείς , τους κουμπάρους, τους φίλους του, οι οποίοι πολύ δύσκολα θα αποφάσιζαν να κινηθούν δικαστικά εναντίον δικού τους ανθρώπου σε περίπτωση λάθους του. Κάτι παρόμοιο, βεβαια, δεν θα συνέβαινε στην Αμερική ή και σε άλλες χωρες, όπου οι μεγάλες και απρόσωπες κοινωνικές ομάδες δεν βοηθούν στην καλλιέργεια στενών σχέσεων μεταξύ των ανθρωπων. Παρόλα αυτά, και στη Κύπρο, οι ασθενείς άρχισαν πλέον να έχουν πλήρη γνώση των δικαιωμάτων τους, παρόλο που η τελευταία Ευρωπαϊκή έκθεση προ τριμήνου δήλωνε ότι μόνο το 45% των Κυπρίων είναι γνώστες των δικαιωμάτων τους ως ασθενείς. Με όλο τον σεβασμό στην Δικαστική εξουσία, θέλω να παρατηρήσω ότι η πείρα των δικαστών μας για εκδίκαση μηνύσεων εναντίον ιατρών, εδώ στην Κύπρο, ίσως περισσότερο και από αλλού, είναι εξαιρετικά περιορισμένη. Έχουμε ανάγκη των ιατρικών δικαστηρίων και οπωσδήποτε ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε ειναι η έλλειψη ειδικών μαρτύρων.
(34)Ιατρικά λάθη θα συνεχίζουν να συμβαίνουν, επειδή έτσι είναι η φύση της ιατρικής επιστήμης. Για να μάθεις από τα λάθη σου πρέπει πρώτα να τα αναγνωρίζεις. Ο φόβος για μηνύσεις οπωσδήποτε αποτρέπει τους ιατρούς να αναγνωρίσουν με ειλικρίνεια τι ακριβώς συνέβη και προκλήθηκε το όποιο λάθος τους. Θεωρώ επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθούν άμεσα ιατρικά δικαστήρια, αποτελούμενα από 3-5 άτομα, 2-3 εκ των οποίων θα είναι οπωσδηποτε ιατροί, και οι υπόλοιποι δικαστές.
Τέλος, μία χρήσιμη, από μένα, ιατρική συμβουλή: Μην αρρωσταίνεται Σαββατοκύριακα και μήνα Ιούλιο!
Ευχαριστώ πολύ
