ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΒΡΑΔΙΑ, έναν παγωμένο Νοέμβρη πριν από δύο χρόνια, στην «Οικία Παπαβασιλείου» στις Σέρρες - κάποτε θα γράψω για το σπίτι αυτό, και τους ανθρώπους του, που σήμερα ζει με θύμησες και με δύσκολες αναλαμπές πολιτισμού, σε μια επαρχία ασυνάρτητη, που δεν τον θέλει.Προτιμά τα σουβλάκια του πεζόδρομου... Εκεί, λοιπόν, σ' ένα σαλόνι παλιού, καλού καιρού, η γνωριμία με την ποιήτρια Γεωργία Τριανταφυλλίδου, της οποίας η δεύτερη συλλογή έχει τίτλο που εμπνεύστηκε η ίδια από μία απόφαση του Αρείου Πάγου, την 447/1957, ευρεθείσα στο «Νομικό Βήμα» 5/88: «Δικαίωμα Προσδοκίας». Που είναι και ο λόγος αυτής της σημερινής συνάντησης...
«Ο αποκλεισμός ίππου
από τη συμμετοχή σε ιπποδρομία
δημιουργεί υποχρέωση αποζημίωσης
για ελπίδα νίκης»
Τι λέτε, λοιπόν, εσείς; Μέσα σ' όλα όσα συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, έχουμε «δικαίωμα προσδοκίας»;
«Οταν συνειδητοποίησα ότι η νομοθεσία προστατεύει το δικαίωμα να προσδοκάς, έμεινα άφωνη. Και μάλιστα όχι το δικαίωμα στη ευτυχία, την επιτυχία ή τα κέρδη αλλά το δικαίωμα στη έκβαση! Ποιος λοιπόν θα βάλει "μέσα" όλους εκείνους που στερούν από τον δεκαοχτάχρονο γιο μου και τους συνομηλίκους του, νέους φοιτητές, όχι το δικαίωμα να σπουδάσουν σε ένα ανθηρό οικονομικό περιβάλλον αλλά το δικαίωμα να πάρουν ένα δρόμο και να δουν πού θα τους βγάλει;»
Η ποιήτρια, μέσα στην κρίση, τι βλέπει;
«Την αλήθεια, μέσα από το τρίστιχο του πρόωρα χαμένου ποιητή Γιάννη Βαρβέρη. Είμαστε έτοιμοι ακόμη και να θυσιαστούμε, να πληρώσουμε, να ταπεινωθούμε γιατί συναισθανόμαστε σε τι κατάσταση έχουμε περιέλθει ως χώρα. Αλλά δεν ξεχνάμε ποιοι μας οδήγησαν σ' αυτό το χάλι. Οπότε:
«χαλάλι όλα τα χρήματα-
οι άνθρωποί τους
πεταμένα λεφτά»
Η κρίση είναι ευκαιρία;
«Μόνο για όσους ψάχνουν ευκαιρίες σε περιόδους κρίσεως. Κατά τον Καστοριάδη οι φιλόσοφοι χρειάζονται μόνο τότε».
Κι άλλη τυπική ερώτηση. Φασόν: Πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι;
«Εκεί που βρίσκονταν πάντα. Στο περιβάλλον που τοποθετήθηκαν, τους ευνοούσε, ή οι ίδιοι επέλεξαν για να κάνουν όσο μπορούν πιο καλά τη δουλειά τους. Οι πνευματικοί άνθρωποι βρίσκονται στα βιβλία και τις μουσικές που γράφουν, στις ταινίες που σκηνοθετούν, στην καλημέρα που ξεστομίζουν, στο ταμείο που υπομονετικά συναλλάσσονται, στον τρόπο που ανατρέφουν τα παιδιά τους και νομίζω χάνουν κάθε πνευματικότητα όταν αυτή εκβιαστικά τους αποδοθεί περιμένοντας ως αντίχαρη τη σωτηρία του κόσμου».
Η πρώτη της συλλογή, και αυτή από τις εκδόσεις Αγρα, έχει τίτλο «Ο ποιητής έξω». Δεν είναι ο εαυτός της. «Εγώ -λέει- εξακολουθώ να είμαι "μέσα". Εξω κυκλοφορούν οι σκέψεις μου για τους ποιητές που... κυκλοφορούν έξω». Ετσι λοιπόν, τους συναντάμε «εκεί»: Εξω από τη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, να μην θυμάται τον τίτλο μιας συλλογής. Εξω από ένα κατάστημα ψιλικών μ' ένα κουτί κουβαρίστρες «Πεταλούδα». Εξω από το εργοστάσιο «παραγωγής λέξεων και επεξεργασίας αισθημάτων». Εξω, «και πέρα από κάθε λογική». Εξω από τα δόντια. Εξω από το σπίτι του, «καλεσμένος για μεσημεριανό φαγητό». Και έξω από την κλειστή πόρτα ιατρείου, σκαρώνοντας στιχάκια για μια τραγουδίστρια, μες της νύχτας «το μικρό λοβό», και με την υπόσχεση «θα σε δω στον θάνατό μου με γέλια».
Γιατί οι ποιητές γράφουν περισσότερο για τον θάνατο παρά για τη γέννηση;
«Δεν είναι μόνο οι ποιητές που γράφουν για το θάνατο. Είναι και οι αναγνώστες που κάθε φορά αγαπούν να το επισημαίνουν γιατί έτσι έχουν τη βεβαιότητα ότι είναι ζωντανοί. Εξω από τον στίχο. Ακόμη».
Γράψτε μου έναν στίχο για το «τώρα».
«Σαν κάθε βράδυ θα γυρνούνε
τα μεσάνυχτα στους δρόμους ρώτα ρώτα
κάποιοι αδικημένοι που ζητούνε
πάντα ό,τι τους έλειπε και πρώτα,
σαν κάθε βράδυ,
για να γίνει ό,τι έχει γίνει πρώτα...»
Αλέξανδρος Μπάρας
Συνήθως, ο ποιητής κλείνεται. «Εσείς, βγαίνετε σεργιάνι. Εξω. Ετσι ήσασταν, ανέκαθεν. Γυριστρούλα;», τη ρωτώ.
«Μου αρέσουν οι βόλτες. Μου αρέσουν οι χώροι όπου μαζεύεται πολύς κόσμος. Στους δρόμους συμβαίνουν τα πιο ωραία πράγματα που ευτυχώς είναι ήδη τελειωμένα ποιήματα: ατάκα κι επιτόπου. Δηλαδή αντιστέκονται στο να γίνουν υλικό εμπνεύσεως ή τουλάχιστον μού αντιστέκονται».
Οταν παρατηρείτε, ποια αίσθησή σας κυριαρχεί;
«Η ακοή. Οχι με την έννοια ότι κρυφακούω. Απλώς πολλές φορές θέλω οι φωνές που φτάνουν ως εμένα να παραμείνουν απρόσωπες. Δεν θα γυρίσω να κοιτάξω ποιος μιλάει αλλά θα προσδώσω στη χροιά της φωνής το πρόσωπο που φαντάζομαι».
«Ο ποιητής έξω», σήμερα, ποια μέρη επιλέγει;
«Νομίζω ότι πηγαίνει παντού. Μερικές φορές πάει εκεί που τον πηγαίνουν. Κι άλλες τόσες έχει φύγει από μόνος του παρά τη δεδομένη φυσική παρουσία του σ' ένα χώρο. Αλλά αυτό δεν κάνουμε όλοι οι άνθρωποι;».
Πάτε γυρεύοντας;
«Πάω γυρεύοντας για τέτοιες φράσεις σαν την παραπάνω που κλείνουν μέσα τους την κυριολεξία της αναζήτησης και μαζί την υποψία μιας αδιόρατης απειλής. Είναι χρήσιμες κατά τη συγγραφή των ποιημάτων».
Τι, και ποιους φοβάστε; «Φοβάμαι τα σκυλιά. Τους σεισμούς. Φοβάμαι όλους αυτούς που φανερά πασχίζουν για το καλό μου - που σημαίνει ότι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο είμαι μάλλον έντρομη. Και πολύ φοβάμαι ότι δεν θα συναντηθώ με κανέναν από τους πολυαγαπημένους νεκρούς».
Τι θυμάσαι από το μέλλον; «Θα ήθελα να ξεχάσω αυτό που έρχεται καταπάνω μου και που ενώ όλοι προφητεύουν την άφιξή του κανείς δεν είναι σε θέση να το προσδιορίσει επακριβώς».
Τι σκέφτεσαι τώρα; «Οτι "κάθε μας νίκη ισοφαρίζεται με βία / παίζουμε σε παράταση την εφηβεία". Οι στίχοι ανήκουν στον Γιώργο Κοροπούλη».
Ολοι αυτοί οι καινούριοι όροι, οι λέξεις, που μπήκαν ξαφνικά στη ζωή μας - εφεδρεία, μεσοπρόθεσμο, σπρεντς, κούρεμα, ελεγχόμενη χρεοκοπία, έκτακτη εισφορά, ομόλογο, υποβίβαση δανειοληπτικής ικανότητας, αγανακτισμένοι, τρόικα κ.λπ. - μπορούν, άραγε, να γίνουν και ποίημα;
«Ολα μπορούν κατά την ταπεινή μου γνώμη να γίνουν ποίημα. Το θέμα είναι ποιο απ' αυτά θα αντέξει ως τέτοιο και δεν θα διαβάζεται αύριο-μεθαύριο σαν επικαιρικό σκετσάκι. Γιατί και ελεγχόμενη χρεοκοπία αισθημάτων θα υπάρχει πάντα και δύσκολα θα βρει κανείς πιο αγανακτισμένους και θλιμμένους από τους ερωτευμένους που περιφρονήθηκαν».
Πείτε μου κάτι αισιόδοξο, μέχρι να ξαναβρεθούμε, την άλλη Κυριακή...
«Οτι και σήμερα ξυπνήσαμε πλάι σε ανθρώπους, περισσότερους του ενός, που η απώλειά τους ή η δική μας γι' αυτούς θα σήμαινε το τέλος ενός κόσμου όπως τον ξέραμε. Ομως και σήμερα ήμασταν όλοι εκεί»
«Ο αποκλεισμός ίππου
από τη συμμετοχή σε ιπποδρομία
δημιουργεί υποχρέωση αποζημίωσης
για ελπίδα νίκης»
Τι λέτε, λοιπόν, εσείς; Μέσα σ' όλα όσα συμβαίνουν τον τελευταίο καιρό, έχουμε «δικαίωμα προσδοκίας»;
«Οταν συνειδητοποίησα ότι η νομοθεσία προστατεύει το δικαίωμα να προσδοκάς, έμεινα άφωνη. Και μάλιστα όχι το δικαίωμα στη ευτυχία, την επιτυχία ή τα κέρδη αλλά το δικαίωμα στη έκβαση! Ποιος λοιπόν θα βάλει "μέσα" όλους εκείνους που στερούν από τον δεκαοχτάχρονο γιο μου και τους συνομηλίκους του, νέους φοιτητές, όχι το δικαίωμα να σπουδάσουν σε ένα ανθηρό οικονομικό περιβάλλον αλλά το δικαίωμα να πάρουν ένα δρόμο και να δουν πού θα τους βγάλει;»
Η ποιήτρια, μέσα στην κρίση, τι βλέπει;
«Την αλήθεια, μέσα από το τρίστιχο του πρόωρα χαμένου ποιητή Γιάννη Βαρβέρη. Είμαστε έτοιμοι ακόμη και να θυσιαστούμε, να πληρώσουμε, να ταπεινωθούμε γιατί συναισθανόμαστε σε τι κατάσταση έχουμε περιέλθει ως χώρα. Αλλά δεν ξεχνάμε ποιοι μας οδήγησαν σ' αυτό το χάλι. Οπότε:
«χαλάλι όλα τα χρήματα-
οι άνθρωποί τους
πεταμένα λεφτά»
Η κρίση είναι ευκαιρία;
«Μόνο για όσους ψάχνουν ευκαιρίες σε περιόδους κρίσεως. Κατά τον Καστοριάδη οι φιλόσοφοι χρειάζονται μόνο τότε».
Κι άλλη τυπική ερώτηση. Φασόν: Πού είναι οι πνευματικοί άνθρωποι;
«Εκεί που βρίσκονταν πάντα. Στο περιβάλλον που τοποθετήθηκαν, τους ευνοούσε, ή οι ίδιοι επέλεξαν για να κάνουν όσο μπορούν πιο καλά τη δουλειά τους. Οι πνευματικοί άνθρωποι βρίσκονται στα βιβλία και τις μουσικές που γράφουν, στις ταινίες που σκηνοθετούν, στην καλημέρα που ξεστομίζουν, στο ταμείο που υπομονετικά συναλλάσσονται, στον τρόπο που ανατρέφουν τα παιδιά τους και νομίζω χάνουν κάθε πνευματικότητα όταν αυτή εκβιαστικά τους αποδοθεί περιμένοντας ως αντίχαρη τη σωτηρία του κόσμου».
Η πρώτη της συλλογή, και αυτή από τις εκδόσεις Αγρα, έχει τίτλο «Ο ποιητής έξω». Δεν είναι ο εαυτός της. «Εγώ -λέει- εξακολουθώ να είμαι "μέσα". Εξω κυκλοφορούν οι σκέψεις μου για τους ποιητές που... κυκλοφορούν έξω». Ετσι λοιπόν, τους συναντάμε «εκεί»: Εξω από τη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, να μην θυμάται τον τίτλο μιας συλλογής. Εξω από ένα κατάστημα ψιλικών μ' ένα κουτί κουβαρίστρες «Πεταλούδα». Εξω από το εργοστάσιο «παραγωγής λέξεων και επεξεργασίας αισθημάτων». Εξω, «και πέρα από κάθε λογική». Εξω από τα δόντια. Εξω από το σπίτι του, «καλεσμένος για μεσημεριανό φαγητό». Και έξω από την κλειστή πόρτα ιατρείου, σκαρώνοντας στιχάκια για μια τραγουδίστρια, μες της νύχτας «το μικρό λοβό», και με την υπόσχεση «θα σε δω στον θάνατό μου με γέλια».
Γιατί οι ποιητές γράφουν περισσότερο για τον θάνατο παρά για τη γέννηση;
«Δεν είναι μόνο οι ποιητές που γράφουν για το θάνατο. Είναι και οι αναγνώστες που κάθε φορά αγαπούν να το επισημαίνουν γιατί έτσι έχουν τη βεβαιότητα ότι είναι ζωντανοί. Εξω από τον στίχο. Ακόμη».
Γράψτε μου έναν στίχο για το «τώρα».
«Σαν κάθε βράδυ θα γυρνούνε
τα μεσάνυχτα στους δρόμους ρώτα ρώτα
κάποιοι αδικημένοι που ζητούνε
πάντα ό,τι τους έλειπε και πρώτα,
σαν κάθε βράδυ,
για να γίνει ό,τι έχει γίνει πρώτα...»
Αλέξανδρος Μπάρας
Συνήθως, ο ποιητής κλείνεται. «Εσείς, βγαίνετε σεργιάνι. Εξω. Ετσι ήσασταν, ανέκαθεν. Γυριστρούλα;», τη ρωτώ.
«Μου αρέσουν οι βόλτες. Μου αρέσουν οι χώροι όπου μαζεύεται πολύς κόσμος. Στους δρόμους συμβαίνουν τα πιο ωραία πράγματα που ευτυχώς είναι ήδη τελειωμένα ποιήματα: ατάκα κι επιτόπου. Δηλαδή αντιστέκονται στο να γίνουν υλικό εμπνεύσεως ή τουλάχιστον μού αντιστέκονται».
Οταν παρατηρείτε, ποια αίσθησή σας κυριαρχεί;
«Η ακοή. Οχι με την έννοια ότι κρυφακούω. Απλώς πολλές φορές θέλω οι φωνές που φτάνουν ως εμένα να παραμείνουν απρόσωπες. Δεν θα γυρίσω να κοιτάξω ποιος μιλάει αλλά θα προσδώσω στη χροιά της φωνής το πρόσωπο που φαντάζομαι».
«Ο ποιητής έξω», σήμερα, ποια μέρη επιλέγει;
«Νομίζω ότι πηγαίνει παντού. Μερικές φορές πάει εκεί που τον πηγαίνουν. Κι άλλες τόσες έχει φύγει από μόνος του παρά τη δεδομένη φυσική παρουσία του σ' ένα χώρο. Αλλά αυτό δεν κάνουμε όλοι οι άνθρωποι;».
Πάτε γυρεύοντας;
«Πάω γυρεύοντας για τέτοιες φράσεις σαν την παραπάνω που κλείνουν μέσα τους την κυριολεξία της αναζήτησης και μαζί την υποψία μιας αδιόρατης απειλής. Είναι χρήσιμες κατά τη συγγραφή των ποιημάτων».
Τι, και ποιους φοβάστε; «Φοβάμαι τα σκυλιά. Τους σεισμούς. Φοβάμαι όλους αυτούς που φανερά πασχίζουν για το καλό μου - που σημαίνει ότι τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο είμαι μάλλον έντρομη. Και πολύ φοβάμαι ότι δεν θα συναντηθώ με κανέναν από τους πολυαγαπημένους νεκρούς».
Τι θυμάσαι από το μέλλον; «Θα ήθελα να ξεχάσω αυτό που έρχεται καταπάνω μου και που ενώ όλοι προφητεύουν την άφιξή του κανείς δεν είναι σε θέση να το προσδιορίσει επακριβώς».
Τι σκέφτεσαι τώρα; «Οτι "κάθε μας νίκη ισοφαρίζεται με βία / παίζουμε σε παράταση την εφηβεία". Οι στίχοι ανήκουν στον Γιώργο Κοροπούλη».
Ολοι αυτοί οι καινούριοι όροι, οι λέξεις, που μπήκαν ξαφνικά στη ζωή μας - εφεδρεία, μεσοπρόθεσμο, σπρεντς, κούρεμα, ελεγχόμενη χρεοκοπία, έκτακτη εισφορά, ομόλογο, υποβίβαση δανειοληπτικής ικανότητας, αγανακτισμένοι, τρόικα κ.λπ. - μπορούν, άραγε, να γίνουν και ποίημα;
«Ολα μπορούν κατά την ταπεινή μου γνώμη να γίνουν ποίημα. Το θέμα είναι ποιο απ' αυτά θα αντέξει ως τέτοιο και δεν θα διαβάζεται αύριο-μεθαύριο σαν επικαιρικό σκετσάκι. Γιατί και ελεγχόμενη χρεοκοπία αισθημάτων θα υπάρχει πάντα και δύσκολα θα βρει κανείς πιο αγανακτισμένους και θλιμμένους από τους ερωτευμένους που περιφρονήθηκαν».
Πείτε μου κάτι αισιόδοξο, μέχρι να ξαναβρεθούμε, την άλλη Κυριακή...
«Οτι και σήμερα ξυπνήσαμε πλάι σε ανθρώπους, περισσότερους του ενός, που η απώλειά τους ή η δική μας γι' αυτούς θα σήμαινε το τέλος ενός κόσμου όπως τον ξέραμε. Ομως και σήμερα ήμασταν όλοι εκεί»
* Κάπως ανορθόδοξη η «συνάντησή» μας σήμερα; Ισως. Μα πώς να γίνει - με ποιήτρια περπατάμε. Και είπαμε να συνεχίσουμε σε 7 μέρες, κοντά 28η, του «όχι», που 'χει πάντα το νόημά του. Ισως μας γράψει και κανά «ταρατατζούμ» ηρωικόν και ουχί πένθιμον, και ο σύντροφός της, Αργύρης Μπακιρτζής. Θα βρεθούμε, τ' Αη Δημήτρη, στη γενέτειρά της, τη Σαλονίκη. Θα με πάει στην αγαπημένη της Τούμπα, να δούμε ΠΑΟΚ. Μετά, θα μου μαγειρέψει σπίτι της, στην Καβάλα, όπου ζει, χρόνια τώρα, βλέποντας θάλασσα και «κολυμπώντας» σε καθαρά νερά. Αν είμαστε τυχεροί, ίσως πάρει το μάτι μας και τον Ψωμιάδη, που ακόμα τον γυρεύει η αστυνομία...
ΥΓ: Το κομματι δημοσιεύτηκε στην "Κυριακάτικη" Ελευθεροτυπία της 23.10.2011.
No comments:
Post a Comment