O ΛΙΘΟΒΟΛΙΣΜΟΣ

Του
ΛΕΥΤΕΡΗ ΚΟΥΣΟΥΛΗ
www.lefteriskousoulis.gr

Σε κοινωνίες του παρελθόντος συναντάμε συχνά την πρακτική του λιθοβολισμού. Ο λιθοβολισμός είναι μια τεχνική εκτέλεσης. Αργότερα οι άνθρωποι επινόησαν άλλες μεθόδους, όπως για παράδειγμα την γκιλοτίνα.

Ο λιθοβολισμός σε σύγκριση με τη γκιλοτίνα έχει κοινωνικά πλεονεκτήματα. Ο δήμιος δεν προσωποποιείται. Δεν έχει όνομα. Μπορεί να φοράει ή και να μην φοράει κουκούλα. Λειτουργεί εξ ονόματος. Εξ ονόματος του κοινωνικού συνόλου, υλοποιώντας τη συγκεκριμένη στιγμή - και σύμφωνα με τις κρατούσες αντιλήψεις - τα κριτήρια τιμωρίας, που αποδίδουν «δικαιοσύνη».

Σε ορισμένες πρωτόγονες κοινωνίες αυτή η πρακτική του λιθοβολισμού πήρε άλλη μορφή. Ήταν η δια κραυγών εκδίωξη του καταγγελλομένου, του «ενόχου», εκτός του κοινωνικού χώρου, του προστατευμένου κοινωνικού χώρου, στην έρημο ή στον γκρεμό αλλού, δηλαδή στο θάνατο.

 

Παρά την αυταπάτη του πολιτισμού που καμιά φορά μας διακατέχει, οι αρχέγονες αυτές πρακτικές βίας, επιβιώνουν στην εποχή μας. Είναι το πρωτόγονο που επιβιώνει στο σύγχρονο. Δίπλα στην τεχνική ανάπτυξη οι σκοτεινές πλευρές του ενστίκτου παραμένουν στην πρώτη γραμμή.

Σήμερα τη λειτουργία του λιθοβολισμού επιτελεί η καταγγελία του ισχυρού. Παράδειγμα για όποιον καλοπροαίρετα θέλει να το κατανοήσει: ισχυρός είναι ο πολιτικός που, την ώρα που βρίσκεται στο απόγειο της ισχύος του, καταγγέλλει, στοχοποιεί, εκδίδει αποφάσεις, κινούμενος μέσα στο φαντασιακό της αυταπάτης για τη διάρκεια της ισχύος του.

Ισχυρός είναι ο δημοσιογράφος που όταν διαθέτει ισχυρή φωνή, δεν διαθέτουν όλοι οι δημοσιογράφοι ισχυρή φωνή, καταγγέλλει, στοχοποιεί, εκδίδει ετυμηγορίες, Και άλλοι ισχυροί κινούνται δίπλα μας, ο καθένας κατά καιρούς τους βλέπει και τους ακούει.

Στην εξέλιξή του ο άνθρωπος, ανακαλύπτοντας την πολιτική, θέτει κανόνες που ορίζουν τις μορφές της σύγκρουσης. Και η δημοκρατία ορίζει δια Νόμου τις μορφές και τα όρια της σύγκρουσης, στη διαρκή προσπάθεια, ισχυροί και ανίσχυροι, δυνατοί και αδύνατοι να πετύχουν μια κάποια ισορροπία. Η καταγγελία και ο λιθοβολισμός είναι επέκεινα, είναι πέρα από τα όρια, δηλαδή πέρα από το Νόμο.

Στη δημοκρατία η δημόσια κριτική είναι προϋπόθεση ύπαρξης. Γι’ αυτό και η θέση μου ήταν πάντα ότι η δημοσιογραφία, ο Τύπος πρέπει να είναι ανεμπόδιστος και ελεύθερος. Άλλο, όμως, πράγμα η ανεμπόδιστη, ελεύθερη και άτεγκτη δημόσια κριτική – και είναι βέβαιο ότι συνεννοούμαστε στα ελληνικά – και άλλο οι πρακτικές του συμβολικού λιθοβολισμού, που πάνε να διαμορφώσουν μια ατμόσφαιρα κάθαρσης, την ώρα που στην ουσία πρόκειται για πρωτόγονο λιθοβολισμό.

Όταν ισχύει το τελευταίο, η καταλυτική λειτουργία του Τύπου χάνει το θεμελιώδες ηθικό της έρεισμα.

Υ.Γ. 1: Το κείμενο αυτό είναι ένα σχόλιο για την περίπτωση Βαξεβάνη.

Υ.Γ. 2: Επίσης αποτελεί ένα σχόλιο για όσους προστρέχουν με σκοπό την άντληση κεφαλαίου από καταστάσεις σαν αυτή.