Η δικιά μας Ευδοκία

Ισως η πιο γνωστή Ευδοκία της Ελλάδος. Αυτή, της υπέροχης ομώνυμης ταινίας του Αλέξη Δαμιανού, που προβλήθηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 1971, είχε πρωταγωνίστρια την Μάρω Βασιλείου, και που έντυσε με την αξεπέραστη μουσική του ο μεγάλος Μάνος Λοίζος.

Θυμήθηκα την ταινία αυτήν, με αφορμή την σημερινή γιορτή της Αγίας Ευδοκίας (4 Αυγούστου).


Αυτή η πανέμορφη κοπελλιά, με καταγωγή από την Κύπρο, η Μάρω Βασιλείου, που γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1950, δυστυχως έφυγε πολύ πρόωρα από τη ζωή, τον Ιούλιο του 1989, έπειτα από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο. Η απουσία της για μεγάλο διάστημα από την κινηματογραφική σκηνή, έδωσε τότε λαβή για διάφορες φήμες, ότι τάχα είχε σκοτωθεί σε τροχαίο δυστύχημα.


Η Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού είναι μία πόρνη που ζεί κοντά σε ένα στρατόπεδο, δίνοντας, επί πληρωμή βέβαια, μεγάλη χαρά στους μπαρουτοκαπνισμένους φαντάρους. Προβάλλεται εδω, το αίωνιο δίλημμα σ' αυτές τις ιστορίες: Η επί χρήμασι εκδιδόμενη γυναίκα, έχει δικαίωμα να ερωτευθεί κάποια στιγμή έναν πελάτη της;


Αυτό το κουβάρι αναλαμβάνει να ξετυλίξει ο Δαμιανός, παίρνοντας σαφή θέση εναντίον της συντηρητικής και πολύ σκληρής ελληνικής κοινωνίας, η οποία δεν ανέχεται μία "δική της" γυναικα να κάνει το επάγγελμα αυτό, ακόμα και άν είναι το αρχαιότερο του κόσμου. Μιάς κοινωνίας που καταδικάζει ό,τι δεν της αρέσει, και θεωρεί κατακάθια όσους και όσες δεν χωράνε στις δικές τους φόρμες.


Ο έτερος ήρωας της ταινίας, είναι βεβαιως στρατιωτικός. Ούτε ανώτατος, ούτε κατώτατος. Επίτηδες τον επέλεξε έτσι ο Δαμιανός. Δίνει εντολές, αλλά και λαμβάνει εντελές. Είναι, άς πουμε, ο περίφημος "μέσος Ελλην". Λίγο από δω, λίγο από κέι, περισσότερο στη μέση.


Είναι, όμως, πάνω απ' όλα άντρας. Και είναι υπερηφανος για το "απόκτημά" του. Την Ευδοκία. Οπως πολλοί, θεωρεί μάλιστα τον εαυτό του "δεκα φορές άνδρα" γιατί θέλει, λέει, πολλά κότσια για να κάνεις πόρνη να σε ερωτευθεί, και μάλιστα άν δεν είσαι ισχυρός ή πλούσιος. Δεν νοιάζεται λοιπόν για τις αντιδράσεις των άλλων. Προστατεύει την Ευδοκία από τα γύρω φαρμάκια που συνεχώς στάζουν. Η σκληρότητα της κοινωνίας, τον κάνει πιο αποφασιστικό, αλλά ταυτόχρονα τον μαλακώνει ως άνθρωπο. Τον κάνει πιο τρυφερό, πιο συμπονετικό, πιο ευγενικό.


Η Ευδοκία τον ερωτεύεται παράφωρα. Ερωτεύεται την μετεξέλιξή του. Και ξέρει ότι αιτία είναι αυτή. Τον επισκέπτεται στο στρατόπεδο. Στέκεται στα κάγκελα. Του δείχνει ότι τον λαχταρά. Εκείνος, καμαρώνει για το κορίτσι του, και είναι αποφασισμένος να της δοθεί ολότελα.


Η πρώτη φορά που κάνουν έρωτα είναι μια αποθεωτική ιεροτελεστεία. Ο Δαμιανός, μεσα από την απίθανη απλότητα της σκηνοθεσίας του, ξετυλίγει μπροστά μας, καρε-καρέ, την σύγχρονη αλλά και αρχαία ιστορία της Ελλάδος. Το ζευγαρι, δεν ταιριάζει μόνο σαρκικά. Η πνευματική τους σχέση ειναι ίσως πιο δυνατή. Αντιμάχονται και οι δύο προκαταλήψεις αιώνων. Ο ρόλος της γυναίκας. Ο ρόλος του άνδρα. Η θέση του καθενός στη κοινωνία. Στην οικογένεια.


Αυτήν την "αιώνια" σωματική και πνευματική καταπίεση θέλησε να αναδείξει ο Αλέξης Δαμιανός. Και η κορυφαία στιγμή αυτής της ανάδειξης, ίσως και πιο κορυφαία και από εκείνην ακόμα της πρώτης τους ερωτικής συνεύρεσης, ήταν στη σκηνή της ταβέρνας, με το περίφημο Ζειμπέκικο της Ευδοκίας. Εναν χορό, στον οποίο η πόρνη και ο λοχίας χόρευαν σαν να βρίσκονταν σε μιάν ανυπέρβλητη πνευματική υπερδιέγερση. Ο χορός διακόπτεται από τον νταβατζή της Ευδοκίας. Εχουμε, δηλαδή, την εισβολή της εξουσίας, που ούτε στιγμή δεν ξεχνά και δεν εγκαταλείπει τον ρόλο της.


Δύο άνθρωποι ερωτευμένοι, ψυχή τε και σώματι, πως αντιστέκονται σ' αυτήν την αδυσώπητη βία της όποιας εξουσίας; Πως την αντέχουν; Ο σκηνοθέτης, απαντά: Μόνο δια του ανθρωπισμού. Θέτοντας το απεχθές πρόσωπο της εξουσίας απέναντι σε ό,τι ωραίο έχει να δώσει ο καθαρός άνθρωπος.