Εγώ καρφώνω, εσύ καρφώνεις

Ο κ. Γ.Π. είναι ένας από τους περίπου 18.000 Έλληνες που έχουν καταγγείλει (άλλοι το λένε και «καρφώσει») στις ελεγκτικές υπηρεσίες του Υπουργείου Οικονομικών κάποιον δικό τους άνθρωπο για φοροδιαφυγή ή και άλλες παρανομίες.

Η δική του καταγγελία  αφορούσε, συγκεκριμένα, τον μικρότερό του αδερφό, ο οποίος φέρεται να πήρε μεγαλύτερο μερίδιο από την κληρονομιά του πατέρα, κάτι που εξόργισε τον μεγαλύτερο.

Αυτός, λοιπόν, όχι μόνο έστειλε ραπόρτο στις ελεγκτικές αρχές αποκαλύπτοντας την ύπαρξη «σοβαρών πολεοδομικών παραβάσεων» σε μεζονέτα που κληρονόμησε ο μικρός του αδερφός, αλλά συνόδευσε το ραπόρτο του με φωτογραφίες της «αυθαίρετης κατασκευής» (χώρος μπαλκονιού που έγινε κλειστή τζαμαρία) αλλά και φωτοτυπίες των αρχικών αρχιτεκτονικών σχεδίων που λέει ότι παραποιήθηκαν για να δοθεί η άδεια.

Όπως έγραψαν την εβδομάδα που πέρασε οι εφημερίδες,  ήδη το 20% των καταγγελιών έχουν αποδειχθεί αληθείς και το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος (ΣΔΟΕ)  είναι υποχρεωμένο να εξετάζει κάθε μία από αυτές, δίνοντας προτεραιότητα σε εκείνες που γίνονται επωνύμως.

                                       

                           «Το άλλο χωράφι…»

Εδώ, λοιπόν, δεν έχουμε να κάνουμε απλώς με έναν τυχαίο πολίτη που διαπιστώνει μια κραυγαλέα παρανομία και την καταγγέλλει διότι θεωρεί ως θέμα αρχής να ισχύουν για όλους οι νόμοι. Είναι «κάτι άλλο», που ξεπερνάει αυτήν την «τετράγωνη», αν θέλετε, λογική.

Κάτι που πάει πολλά χρόνια πίσω και πού έχει «έντονα ελληνικά χαρακτηριστικά», οι ρίζες των οποίων βρίσκονται, κυρίως, σ’ αυτό πού συχνά με καμάρι και περηφάνεια αποκαλούμε «οικογενειακή ζωή», ή πιο αόριστα ακόμα «το σόι».

Το προσωποποιεί πολύ ωραία μάλιστα, αυτό το «ελληνικό χαρακτηριστικό» ο  Γιώργος Σεφέρης στο ποίημά του «Τελευταίος Σταθμός», όπου σε κάποιοι σημείο λέει:

          «Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο,
άπληστος σαν το χόρτο, ρίζες τα νεύρα του κι απλώνουν
σαν έρθει ο θέρος
προτιμά να σφυρίξουν τα δρεπάνια στ’ άλλο χωράφι».

Αυτό το «άλλο χωράφι», στο οποίο «προτιμά να σφυρίξουν τα δρεπάνια» παρά στο δικό του, μπορεί να είναι του συγγενή, του «κολλητού» φίλου, του «αγαπημένου» γείτονα, του κάποτε «έμπιστου και λατρεμένου» συνεταίρου, ακόμα και του προσωπικού, οικογενειακού γιατρού…

«Μέσα στο σόι, οι πιθανότητες να βρει κανείς αντιθέσεις και μίση είναι ίσως ακόμα μεγαλύτερες από το να τις βρει μέσα σε μια πολυκατοικία. Και αυτό γιατί υπάρχουν κληρονομικά, υπάρχουν προτιμήσεις ανιόντων που ενοχλούν. Ο μπαμπάς, άς πουμε, ή ο παππούς, που ευνοεί, ή θεωρείται πως ευνοεί ένα μέλος της οικογένειας, και τα υπόλοιπα αντιδρoύν, ενίοτε βίαια και αγαρμπα», μας λέει ο νευρολόγος-ψυχίατρος κ.Μανώλης Μυλωνάκης, ο οποίος πέρυσι βρέθηκε και αυτός στο στόχαστρο της εφορίας, όχι όμως από συγγενικό ή συντροφικό «κάρφωμα», αλλά «από δική μου αμέλεια να έχω ενημερωμένα τα βιβλία μου, βασισμένος στο ότι 40 χρόνια στο επάγγελμα, μόνο δύο φορές με έλεγξαν, και την πάτησα». Πλήρωσε το πρόστιμό του, που ήταν πολύ μικρότερο και πιο ανώδυνο από τον διασυρμό που γεύτηκε όταν δημοσιοποιήθηκε το όνομά του και περιφέρθηκε αυτό στα κανάλια με την στάμπα του «φοροφυγά ιατρού του Κολωνακίου».

                     Ανώμαλη μετεξέλιξη…

Η ελληνική κοινωνία, κατά τον ψυχίατρο, έχει δύο χαρακτηριστικά που την διακρίνουν από τις άλλες κοινωνίες της Ευρώπης.

Πρώτον, ότι έχει μεγάλα ποσοστά ιδιοκτησίας σε ακίνητα – πρώτη κατοικία, καταστήματα, εξοχική κατοικία, χωράφια, κλπ.

Δεύτερον, ότι τα παιδιά αργούν να φύγουν από την οικογένεια που τους γέννησε, με αποτέλεσμα «οι σχέσεις μέσα στο σπίτι να παρατείνονται, να μακροημερεύουν οι σχέσεις παιδικού και εφηβικού τύπου, και οι αυτόνομες προσωπικές διαδρομές καθυστερούν».

Αυτό, κατά την άποψη του κ. Μυλωνάκη, έχει ως αποτέλεσμα το παιδί-παιδί, ή το παιδί-έφηβος, να μετεξελιχθεί σε παιδί με συμφεροντολογικές απαιτήσεις πια, και «αυτή η ανώμαλη μετεξέλιξη να γεννάει μεγάλα πάθη και μεγάλες συγκρούσεις».

Ο συνθέτης Γιώργος Ανδρέου γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια «μικρή κοινωνία», εκείνη των Σερρών, όπου όλες αυτές οι στρεβλώσεις παίρνουν πια μια πιο δραματική μορφή.

Συμφωνεί και αυτός ότι στην Ελλάδα υπάρχει μεγάλο ποσοστό ιδιοκτησίας αλλά αυτό θεωρεί ότι συνδέεται άρρηκτα με την πατερναλιστικής μορφής οικογενειοκρατία.

         

«Σ’ αυτόν τον τόπο, δεν ξεχωρίζουμε και δεν επιλέγουμε τον καλύτερο. Δεν κρίνουμε κάποιον αξιοκρατικά. Μετράει μόνο αν είναι αδερφός μας, ξάδερφος, ανιψιός, βαφτιστικός ή ό,τι, τέλος πάντων, χωράει μέσα σ’ αυτό το τεράστιο καζάνι που ονομάζουμε «οικογένεια».

                          «Η φατρία γενεών»

          Όχι οποιαδήποτε οικογένεια, όμως. Ελληνική οικογένεια – έχει σημασία αυτό. Γιατί;

«Γιατί μέσα σ’ αυτήν, και μέσω αυτής, υπάρχει ξεκάθαρη και ενεργός η εικόνα του clan – δηλαδή του γένους, που μέσα του δημιουργεί μια σχέση συμφερόντων, όπου γίνεται και η μεγαλύτερη ζημιά, διότι αντικαθίσταται ο κοινωνικός ιστός, η επικοινωνία, η αξιοκρατία, ή όσμωση των ιδεών και των αντιθέσεων, με ό,τι σάπιο και σαχλό φέρνει μαζί του αυτό το φαινόμενο της οικογενειοκρατίας», μας λέει ο κ.Ανδρέου

         

Ας αναρωτηθούμε πράγματι, μιας και μιλάμε για τις ολέθριες (τύπου «σε καρφώνω στην εφορία) σχέσεις που απορρέουν από αυτό το άρρωστο φαινόμενο που ο συνθέτης μόλις ονόμασε «φαινόμενο του clan»: Σε ποιο μέρος του Πλανήτη, εκτός από την Βόρειο Κορέα, κυβερνιέται μια χώρα η 4^η γενιά πολιτικών;

          Γιατί, λοιπόν, μας παραξενεύει που 18.000 άνθρωποι τους τελευταίους μήνες «κάρφωσαν» στην εφορία συγγενείς τους, γείτονές τους, πρώην φίλους και συνεταίρους τους, ακόμα και τους προσωπικούς τους γιατρούς;

          Μήπως δεν έχουμε δει παρόμοια, ή και χειρότερα «καρφώματα» στο πεδίο της πολιτικής;

          «Είναι προφανές», μας λέει ο συνθέτης, «ότι οι σχέσεις συμφερόντων μέσα σ’ αυτό το clan (σ.σ.: που μπορεί να ερμηνευτεί καλύτερα ως “φατρία γενεών”), είναι σχέσεις αγάπης-μίσους».

                   «Των εν αδικω ευρισκομένων…»

         

          Ρωτάμε τον ψυχίατρο κ. Μυλωνάκη, σε τι διαφέρει ο αδερφός που καρφώνει στην εφορία τον αδερφό του, από έναν άλλον πολίτη που θα «καρφώσει» στις αστυνομικές αρχές, ας πούμε, κάποιον που πέρασε με κόκκινο, χτύπησε με το αυτοκίνητό του έναν μοτοσικλετιστή, έκοψε ένα δέντρο στην αυλή του, ή καπνίζει σε χώρο που απαγορεύεται;

         

«Υπάρχουν χώρες», μας απαντά, «που ως επί το πλείστον λειτουργούν ως κρατικές οντότητες, ως μηχανισμοί που εμπνέουν εμπιστοσύνη, όπου το φαινόμενο αυτό έχει σχέση με καταγγελία των εν αδίκω ευρισκομένων, και όχι με “κάρφωμα” κάποιου που επειδή δεν επωφελείται ο ίδιος, θεωρεί ότι αδικείται».

          Η διαφορά ανάμεσα στον Νορβηγό που θα καταγγείλει στις αρχές κάποιον συμπολίτη του που πετάει, ας πούμε, τα σκουπίδια στον δρόμο και όχι στους κάδους, και στον Έλληνα που καρφώνει τον μπατζανάκη του στην εφορία επειδή ο μπάρμπας δεν του άφησε και κείνου κληρονομιά χωράφι στη Κορώνη, είναι μάλλον αυτονόητη: Ο Νορβηγός ξεκινάει την αντίδρασή του επειδή υπερασπίζεται την γενική δικαιική νομοθεσία.

«Δηλαδή, για αυτόν, είναι θέμα αρχής, εάν ο γείτονάς του ρίχνει τα σκουπίδια έξω από τον κάδο, ή καπνίζει εκεί όπου απαγορεύεται. Για τον Ελληνα, η αντίδρασή του είναι θέμα προσωπικού του συμφέροντος, όχι ευαισθησίας περί δικαίου», υπογραμμίζει ο συνθετης Γιωργος Ανδρεου.

         

«Ο Ελληνας δεν εκδικείται τον συγγενή η τον γείτονά του επειδή παραβιάστηκε κάποιος νόμος, αλλά χρησιμοποιεί ως όπλο, και ασφαλώς ως δικαιολογία, τη παραβατικότητά του για να εξυπηρετήσει άλλους στόχους, που στην ουσία είναι συγκρουσιακές λογικές μέσα σ’ αυτό που λέμε clan», καταλήγει.

                    Το αιώνιο, ανώριμο παιδί

          Ο κ. Γιαννης Γρίβας, που είναι Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εφοριακών, θεωρεί ότι είναι υπερβολικός ο θόρυβος που προκαλείται για αυτές τις καταγγελίες συγγενών, φίλων, γειτόνων, κλπ στον ΣΔΟΕ. Τέτοια «μικροκαρφώματα», τονίζει, είχαμε ανέκαθεν. Και δεν θεωρεί ότι μπορούν να αποτελούν «φαινόμενο προς κοινωνική ανάλυση».

         

Αντίθετα, πιστεύει ότι «η δράση είναι αυτή που φέρνει την όποια αντίδραση». Δηλαδή;

          «Όλη αυτή η διαδικασία με τις αποδείξεις, είναι φυσιολογικό να έχει δημιουργήσει φαινόμενα “καρφώματος”. Πράγματι έχουν διπλασιαστεί οι καταγγελίες για εμπόρους, επιχειρηματίες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς, γιατρούς κλπ που δεν δίνουν αποδείξεις. Υπάρχουν, λοιπόν, άνθρωποι που ντρέπονται να ζητήσουν από κάποιον απόδειξη, αφού μπορεί να είναι και γνωστός τους και δεν θέλουν να χαλάσουν σχέσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν αισθάνονται αδικημένοι, και γι’ αυτό πάνε και κάνουν καταγγελία, μήπως και συμμορφωθεί την επόμενη φορά εκείνος που προκαλεί την αδικία».

          Κατά τον συνθέτη Γιώργο Ανδρέου, μια κοινωνία που, ζώντας τόσο ασφυκτικά, «μέσα στην τρομερή σάχλα της οικογένειας, του παπαδαριού και του άχ πατρίδα μου γλυκιά», δεν ενηλικιώνεται ποτέ, και παραμένει αιώνιο παιδί. Ένα παιδί που αντιμετωπίζει τον νόμο περιστασιακά, διεκδικεί μονίμως την εξαίρεσή του από αυτόν με ανόητα επιχειρήματα του τύπου «έχουμε οικογένειες να θρέψουμε», «χάνουμε δουλειές με το νέο μέτρο», «κάτω τα χέρια από το άσυλο», κλπ, και συνεχώς γυρεύει δικαιολογίες για τα στραβοπατήματά του. Ταυτόχρονα, όταν δεν του γίνονται τα «χατίρια», καρφώνει κιόλας!

Υ.Γ.: Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύτηκε από τον υογράφοντα  στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία" στο φύλλο 24.10.2010