ΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΙΚΗ (και όχι μόνο)

Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο του Αχμέτ Τανσέλ, που δημοσιεύτηκε στις 9 Μαϊου 2014, στο http://www.birgrupyazar.com/bir-istanbul-hikayesi/, για το πώς «γεννήθηκε» στην Τουρκία το ποδόσφαιρο, για τα ξεχωριστά πρωταθλήματα μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων, δηλαδή ημών, των Ρωμιών, και για τους ξεριζωμένους Έλληνες (άσχετα αν ο Αχμέτ και οι ουδέτεροι προτιμούν τον όρο «ανταλλαγή πληθυσμών»), που ήρθαν στην Ελλάδα, ίδρυσαν την ΑΕΚ στην Αθήνα, και τον ΠΑΟΚ στην Θεσσαλονίκη, και ένοιωθαν πάντα ξένοι. Όπως λένε και οι πρόσφυγές μας που ήρθαν από κεί, «απ’ την Τουρκία μας έδιωξαν, και στην Ελλάδα δεν μας ήθελαν»

Το ποδόσφαιρο που ήταν ξενόφερτο στα Οθωμανικά εδάφη αγαπήθηκε πάρα πολύ και παρακολουθήθηκε με ενδιαφέρον από τους Μουσουλμάνους Τούρκους νέους. Γιατί όμως δεν έπαιζαν ποδόσφαιρο οι Μουσουλμάνοι Οθωμανοί  παρόλο που το αγαπούσαν τόσο πολύ; Ο λόγος γιατί στην Οθωμανική Αυτοκρατορία υπό την επίδραση του δεσποτισμού, το ποδόσφαιρο ως ξενόφερτη-άπιστη (γκιαούρ) εφεύρεση απαγορευόταν αυστηρά στους Μουσουλμάνους Τούρκους νέους κι όποιος τολμούσε καταδικαζόταν σε φάλαγγα (κτύπημα στις φτέρνες- μέθοδος σωματικού σωφρονισμού). Όμως οι Οθωμανοί νέοι είχαν ήδη εμβολιαστεί μέχρι το κόκαλο με το γλυκό αυτό μικρόβιο. Με πλαστές ταυτότητες αλλοδαπών εμφανίζονταν στις ομάδες των μη μουσουλμάνων. Οι δικοί μας Αχμέτ, Μεχμέτ με πλαστές ταυτότητες και φορώντας σταυρό στον λαιμό μετονομάζονταν σε Γιώργο και Αγκόπ. Η κωμικοτραγική μεριά της υπόθεσης ήταν ότι οι νέοι μετά τον αγώνα αφαιρούσαν τον σταυρό από το λαιμό, πήγαιναν για ντους και αμέσως στο δρόμο για το τζαμί. Οι ομάδες των Ρωμιών οι Κουρτουλούσπορ και Ερμής, των Αρμενίων η Ταξίμσπορ και των Εβραίων το Ματζάμπι, ήταν οι πιο ισχυρές της εποχής.

Στις αρχές του 1900 άρεται η απαγόρευση και οι σύντροφοι του Ατατούρκ ιδρύουν τον πρώτο επίσημο αθλητικό σύλλογο, τον Οθωμανικό Αθλητικό Σύλλογο Μπεσίκτας. Το ποδόσφαιρο, εισήλθε στο σώμα του Συλλόγου το 1910. Εκείνη την εποχή οι μη μουσουλμανικές ομάδες διεξήγαγαν τις Κυριακές αγώνες μεταξύ τους και έτσι δημιούργησαν το Πρωτάθλημα της Κυριακής. Ωστόσο, αργότερα οι τουρκικές ομάδες που ιδρύθηκαν όπως η Γαλατσαράι, η Φενέρμπαχτσε, καθιέρωσαν το Πρωτάθλημα της Παρασκευής με τους αγώνες που γίνονταν μεταξύ τους. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση των μη μουσουλμανικών ομάδων που συμμετείχαν στο Πρωτάθλημα της Κυριακής. Το 1910, η Μπεσίκτας -που χάρη στον Κύριο Σερέφ ιδρύθηκε το τμήμα ποδοσφαίρου, φυσικά θέλησε να συμμετάσχει στο Πρωτάθλημα της Παρασκευής μαζί με τις άλλες τουρκικές ομάδες, αλλά για άγνωστο λόγο αντιτίθενται εντελώς η Γαλατασαράι και η Φενέρμπαχτσε. ‘Ετσι αναγκαστικά η Μπεσίκτας παίρνει μέρος στο πρωτάθλημα των μη μουσουλμανικών ομάδων, στο Πρωτάθλημα της Κυριακής και  κατά το δεύτερο έτος γίνεται ο αήττητος πρωταθλητής. Τώρα καταλάβατε για είχαν αντίρρηση η Γαλατασαράι και η Φενέρμπαχτσε; Δεν πειράζει, κανένα πρόβλημα. Ήδη η Μπεσίκτας έχει εκδικηθεί και τις δυο ομάδες, στο Πρωτάθλημα της Ιστανμπούλ που δημιουργήθηκε αργότερα.

Από της 13 Νοεμβρίου 1918 μέχρι της 6 Οκτωβρίου 1923, η Κωνσταντινούπολη ήταν υπό κατοχή. Στους αγώνες που διεξήχθηκαν κατά την περίοδο αυτή οι διαιτητές συμπεριφερόταν καλύτερα στις μη μουσουλμανικές ομάδες. Ο τουρκικός λαός που δεν ήταν συνηθισμένος στην σκλαβιά, ενοχλήθηκε πολύ από την κατάσταση αυτή. Σιγά σιγά στα Οθωμανικά εδάφη δυνάμωνε το εθνικιστικό κίνημα. Από την κατάσταση αυτή επηρεάστηκε ο μη μουσουλμανικός λαός και οι μη μουσουλμανικές ομάδες. Η ομάδα των Ρωμιών, ο Ερμής ιδρύθηκε το 1886. Το 1914 μετονομάστηκε σε Πέρα. Στης 6 Οκτωβρίου 1923 μετά την κατοχή της Κωνσταντινούπολης το Πέρα αισθανόταν άβολα, έτσι με το πρόσχημα ενός τουρνουά ποδοσφαίρου στη Γαλλία εγκατέλειψε τη χώρα. Μετά την Συνθήκη της Λωζάννης άρχισε η ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας. Οι Ρωμιοί της Τουρκίας μεταφέρονταν στην Ελλάδα και οι Τούρκοι της Ελλάδας μεταφέρονταν στην Τουρκία. Μόνο στους Ρωμιούς της Κωνσταντινούπολης δόθηκαν προνόμια διότι η καρδιά του εμπορίου της Κωνσταντινούπολης ήταν οι μη μουσουλμάνοι. Η ομάδα Πέρα που εγκατέλειψε τη χώρα με πρόσχημα το τουρνουά ποδοσφαίρου στη Γαλλία, δεν θα επέστρεφε ξανά στη χώρα μας. 

Μετά το τουρνουά πήγε μόνιμα στην Ελλάδα. Πέρα, είναι η ονομασία της σημερινής περιοχής Μπέηογλου και πήρε την ονομασία αυτή μετά την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Οι Ρωμιοί του Πέρα που έμειναν πίσω, προς ανάμνηση της ομάδας τους που έφυγε στην Ελλάδα, το 1923 ίδρυσαν τον Μπέηογλουσπορ (Αθλητικός Σύλλογος του Πέρα). Την ομάδα Τάξιμσπορ της αρμένικης κοινότητας, την θεωρούσαν αντίπαλο τους. Ο Καντίρ Αϊτάτς και κάποιο διάστημα ο Λευτέρης Κιουτσούκαντωνιαδης φόρεσαν τη φανέλα του Μπέηογλουσπορ. Το Μπέηογλουσπορ ήταν το καμάρι της Ρωμαίικης κοινότητας.
Μερικοί από τους Πέραληδες που μετανάστευσαν στην Ελλάδα ίδρυσαν το 1924 την ΑΕΚ και μερικοί, το 1926 το ΠΑΟΚ. Τα αρχικά της ΑΕΚ σημαίνουν Αθλητική Ένωση Κωνσταντινουπόλεως. Τα χρώματα της είναι κίτρινο-μαύρο και το σύμβολο της είναι ο βυζαντινός αετός. Καλά, νομίζετε ότι η ΑΕΚ ησύχασε αφ’ ότου μετανάστευσε από την Πόλη; Όχι βέβαια. Οι οπαδοί του Παναθηναϊκού που είναι φανατικοί Έλληνες εθνικιστές, τους αποκαλούσαν «Τουρκόσπορους» επειδή ήρθαν από την Πόλη. Όπως ακριβώς και με τους οπαδούς της Celta Vigo που αποκαλούσαν  «Τούρκους» τους οπαδούς της Deportivo La Coruna. Και οι οπαδοί της ΑΕΚ έχουν υιοθετήσει αυτό το παρατσούκλι. Ο Λευτέρης Κιουτσούκαντωνιαδης είχε κερδίσει την αγάπη των οπαδών της ΑΕΚ, παρ’ όλο που συμμετείχε μόνο σε 5 αγώνες της ΑΕΚ.

Ας έλθουμε στην ομάδα του ΠΑΟΚ, η οποία ιδρύθηκε δυο χρόνια μετά την ΑΕΚ δηλαδή στις 26 Απριλίου 1926. Ο Πανθεσσαλονίκειος Αθλητικός Όμιλος Κωνσταντινουπολιτών. Τα χρώματα της είναι μαύρο-άσπρο, όπου το μαύρο συμβολίζει την μετανάστευσή τους από την Πόλη, το άσπρο δε την ελπίδα. Παρά το γεγονός ότι τα χρώματα και το σύμβολο της ομάδας μοιάζουν με της Μπεσίκτας, δεν είναι εκατό τοις εκατό σίγουρο ότι τον ΠΑΟΚ ίδρυσαν οι μετανάστες από το Πέρα που συμπαθούσαν πολύ την Μπεσίκτας. Η ομοιότητα αυτή με τον ΠΑΟΚ αλλά και το ότι είναι η τρίτη μεγαλύτερη ποδοσφαιρική ομάδα στην Ελλάδα, έφερε πολύ κοντά τους οπαδούς του ΠΑΟΚ και της Μπεσίκτας. Έτσι  –σε μια εποχή που υπήρχε ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις- όταν η αντρική ομάδα μπάσκετ της Μπεσίκτας  ήρθε στην Ελλάδα για τον αγώνα με τον Άρη, οι οπαδοί του ΠΑΟΚ φύλαξαν σκοπιά, μέχρι το πρωί, έξω από το ξενοδοχείο όπου έμενε η αποστολή της Μπεσίκτας για να μην τους επιτεθούν οι οπαδοί του Άρη. Στην πραγματικότητα, τα θεμέλια της φιλίας μεταξύ Μπεσίκτας-ΠΑΟΚ τέθηκαν μετά από αυτό το περιστατικό.

Αν δεν υπήρξε η περίοδος του πολέμου, της κατοχής και της ανταλλαγής, πιθανότατα το Μπέηογλουσπορ θα γινόταν η τέταρτη μεγαλύτερη ομάδα της Κωνσταντινούπολης. Ποιος ξέρει…

Μετάφραση: Άννα Παναγιωτίδου