Ο αυθαίρετος πολίτης ενός αυθαίρετου κράτους

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 31 Ιουλίου 2011

Ο αυθαίρετος πολίτης ενός αυθαίρετου κράτους

Του ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ mich@enet.gr, http://www.filoftero.blogspot.com/

Η ΙΣΤΟΡΙΑ που διηγούμαστε σήμερα δεν είναι ενός προσώπου αλλά πολλών. Θα μπορούσαμε, όμως, να τα «συμπυκνώσουμε» σε έναν, και να τον πούμε «Αυθαίρετο». Αναζητούμε τις ρίζες του. Περιεργαζόμαστε τα χαρακτηριστικά του. Θυμόμαστε ή και ανακαλύπτουμε τις παλιές και νέες παρέες του. Καταγράφουμε τα κόλπα που μηχανεύτηκε. Συναντάμε, ξανά, τις υψηλές και χαμηλές γνωριμίες του. Ξαναζούμε μία ακόμα από τις μεγαλύτερες αντιφάσεις (κομψά), ανωμαλίες (έτσι μπράβο!), του σύγχρονου ελληνικού (παρα)κράτους μας!

Mία ακόμη προσπάθεια από το Κράτος για την τακτοποίηση-«νομιμοποίηση» των αυθαιρέτων βρίσκεται σε εξέλιξη με την κατάθεση του σχετικού νομοσχεδίου στη Βουλή, την Πέμπτη 28 Ιουλίου. Ο εισπρακτικός χαρακτήρας του νομοσχεδίου είναι προφανής περισσότερο από κάθε άλλη φορά (ελέω Μεσοπρόθεσμου), αν και ο αρμόδιος υπουργός Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, τονίζει με έμφαση ότι με το νομοσχέδιο τίθεται «κόκκινη γραμμή» στα αυθαίρετα. Αντίθετα το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας υποστηρίζει ότι θα ανοίξει ο δρόμος για μια νέα γενιά αυθαιρέτων, αν δεν προβλεφθεί ένα αξιόπιστο σύστημα ελέγχου.

Η τακτοποίηση των αυθαιρέτων κτισμάτων πάσης μορφής (εντός και εκτός σχεδίου), που σήμερα υπολογίζονται σε 1.000.000 σε ολόκληρη τη χώρα, ήταν μια από τις πρώτες προτεραιότητες του Γιώργου Παπακωνσταντίνου όταν ανέλαβε το υπουργείο, στις 17 Ιουνίου. Το είχε ξαναεπιχειρήσει ως «τσάρος» της οικονομίας, για να ενισχύσει τα ταμεία του κράτους, αλλά είχε συναντήσει την αντίδραση της προκατόχου του, Τίνας Μπιρμπίλη, για την οποία προείχε η περιβαλλοντική διάσταση του θέματος παρά η εισπρακτική.

Η κυρία Μπιρμπίλη πίστευε και πιστεύει πως οποιαδήποτε ενέργεια «νομιμοποίησης» θα αποδειχθεί ανέφικτη, αφού θα προσκρούσει στην πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, το οποίο με σειρά αποφάσεών του έχει απορρίψει τη νομιμοποίηση των αυθαιρέτων που ανεγέρθηκαν μετά το 1983 σε εφαρμογή του οικιστικού «νόμου Τρίτση».

Το ζήτημα των αυθαιρέτων ξεκινάει ουσιαστικά με τα πρώτα βήματα του νεοελληνικού κράτους, όπου δίπλα στα πρώτα δειλά πολεοδομικά σχέδια συναντάμε την ανέγερση ολόκληρων αυθαίρετων οικισμών. Τα Αναφιώτικα στην Πλάκα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Οι μεγάλες ανάγκες στέγασης, η έλλειψη στεγαστικής πολιτικής από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και η άναρχη οικιστική ανάπτυξη σε συνδυασμό με την έλευση πληθώρας προσφύγων μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στον ελλαδικό χώρο, ανάγκασε την Επαναστατική Κυβέρνηση Γονατά στην έκδοση του πρώτου ολοκληρωμένου οικιστικού νόμου (Ν.Δ. 17/7/1923). Ακολούθησε ο πρώτος Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός, το 1929.

Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο το φαινόμενο των αυθαιρέτων διογκώθηκε, εξαιτίας της ερήμωσης της υπαίθρου και της εσωτερικής μετανάστευσης στις μεγάλες πόλεις, κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Είναι η λεγόμενη πρώτη γενιά των αυθαιρέτων, που εξυπηρετούσε ανάγκες πρώτης κατοικίας. Δημιουργήθηκαν στις παρυφές των μεγάλων πόλεων, όπου η αγροτική γη ήταν φθηνή σε σχέση με την αστική και οι καταπατήσεις πιο εύκολες. Το Κράτος αδυνατεί να θέσει τους κανόνες του παιγνιδιού κι έτσι διαμορφώνεται ένα πνεύμα συνδιαλλαγής μεταξύ των οικιστών, των χωροφυλάκων, των τοπικών βουλευτών και των πωλητών οικοπέδων.

Αν και αυθαίρετα, αυτά τα κτίσματα ήταν νομιμοποιημένα στη συνείδηση του κόσμου, αφού εξυπηρετούσαν ανάγκες αυτοστέγασης. Το 1968 η χουντική κυβέρνηση Παπαδόπουλου με τον Α.Ν. 410/68 εφάρμοσε πρώτη φορά τη νομιμοποίηση αυθαιρέτων έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων, πολιτική που θα ακολουθηθεί πιστά και από τις μετέπειτα δημοκρατικές κυβερνήσεις.

Η ραγδαία άνοδος του βιοτικού επιπέδου τη δεκαετία του εβδομήντα και τα επακόλουθα φαινόμενα του νεοπλουτισμού αποτυπώθηκαν στη λεγόμενη δεύτερη γενιά των αυθαιρέτων, που αφορά κυρίως εξοχικές κατοικίες σε εκτός σχεδίου περιοχές. Ξεφυτρώνουν σε λόφους, δασικές εκτάσεις, παραλίες, ακόμη και στον αιγιαλό. Δεν έχουν καμία σχέση με τις ταπεινές κατοικίες της πρώτης γενιάς. Είναι πολυτελείς και τεράστιες σε κάποιες περιπτώσεις, για να επιδεικνύουν τον πλούτο του ιδιοκτήτη τους.

Οι μεγάλες πυρκαγιές στην Αττική δημιουργούν μια νέα γενιά αυθαιρέτων πολυτελείας στη βορειοανατολική Αττική. Η έλλειψη κτηματολογίου επιτείνει το φαινόμενο. Η διαφθορά στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες του Δημοσίου όλο και μεγαλώνει. Το προσωπικό των πολεοδομιών χαρακτηρίζεται συχνά ως το πιο διεφθαρμένο της δημόσιας διοίκησης στις αναφορές του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης. Από κοντά και κάποιοι υπάλληλοι ΔΕΚΟ, που φροντίζουν να συνδέουν τα αυθαίρετα με τα δίκτυα κοινής ωφελείας με το αζημίωτο.

Το χάος των αυθαιρέτων προσπάθησε να βάλει σε τάξη ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ της πρώτης κυβέρνησης της Αλλαγής, Αντώνης Τρίτσης, με τον νόμο 1.337/1983, την πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την ανακοπή της παράνομης δόμησης. Με το σύνθημα «Αν το δηλώσεις, μπορείς να το σώσεις» ξεκίνησε το μεγαλύτερο πρόγραμμα νομιμοποίησης αυθαιρέτων που είχε γνωρίσει ο τόπος. Οποιος είχε αυθαίρετο πριν από το 1983 μπορούσε να το κάνει νόμιμο με το ανάλογο τίμημα.

Παράλληλα, ο νόμος Τρίτση έθεσε φραγμούς στην περαιτέρω παράνομη δόμηση με την άμεση κατεδάφιση του αυθαιρέτου. Παρ' όλα αυτά, γύρω στα 300.000 κτίσματα δεν δηλώθηκαν και παραμένουν αυθαίρετα, ενώ από το 1983 προστέθηκαν ακόμη 700.000. Ελάχιστες είναι οι αποφάσεις κατεδάφισης που έχουν εκδοθεί από τις αρμόδιες δασικές ή πολεοδομικές υπηρεσίες, καθώς μόνο στην Αττική από το 1983 και μετά δεν ξεπερνούν τις 5.000. Από αυτές είναι αδιευκρίνιστο πόσες εκτελέστηκαν, αλλά το σίγουρο είναι ότι είναι πολύ λίγες.

Είκοσι χρόνια μετά, το 2003, έγινε νέα «πρόσκληση» στους ιδιοκτήτες αυθαιρέτων. Ο νόμος 3.212/03 προέβλεπε ευνοϊκές ρυθμίσεις, με εκπτώσεις και δόσεις για τα πρόστιμα, σύνδεση με τη ΔΕΗ για τρία χρόνια και αναστολή κατεδάφισης. Εκτιμάται ότι μόλις 70.000 δηλώθηκαν και σώθηκαν.

Στον αστερισμό των αυθαιρέτων κινήθηκαν και πολιτικοί άνδρες. Ποιος δεν θυμάται τη δημοσιότητα που πήρε το θέμα για τις πολεοδομικές παραβάσεις στη βίλα του πρώην υπουργού ΠΕΧΩΔΕ Γιώργου Σουφλιά στην Ανάβυσσο (2008) και για το αυθαίρετο εξοχικό του Βασίλη Μαγγίνα στο Κορωπί, που είχε άδεια αναψυκτηρίου, που του στοίχισε την αποπομπή του από την κυβέρνηση Καραμανλή τον Δεκέμβριο του 2007. Πρόσφατα, είδαν το φως της δημοσιότητας πληροφορίες για το αυθαίρετο της μητέρας του υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Γιώργου Παπακωνσταντίνου, στη Βραυρώνα και την πισίνα του εξοχικού του στη Σέριφο, που την είχε δηλώσει ως υδατοσυλλέκτη (γούρνα).

Η ελληνική Πολιτεία, πέραν των 600 εκατομμυρίων ευρώ που ευελπιστεί να εισπράξει έως το τέλος του 2011 από το παράβολο για την υπαγωγή στη διαδικασία ρύθμισης αυθαιρέτων που προβλέπει το νομοσχέδιο Παπακωνσταντίνου, έχει στην κατοχή της ένα νέο όπλο στο «κυνήγι» των αυθαιρέτων: πρόκειται για τους «δασικούς χάρτες», που αναρτήθηκαν ήδη για τις περιοχές της Πεντέλης, της Νέας Πεντέλης και του Μαραθώνα και αποκάλυψαν πλήθος καταπατήσεων και πολεοδομικών παρανομιών. Να δούμε πώς θα το χρησιμοποιήσει ή αν οι «αυθαιρετούχοι» θα έχουν και πάλι τον τελευταίο λόγο!

*Ο όρος «νομιμοποίηση αυθαιρέτων» από μόνος του παραπέμπει σε ανωμαλία! Η ιστορία αυτή, «έργο ανθρώπων» ασφαλώς, κτίστηκε επί χρόνια. Κάθε πέτρα της, και μία παραφωνία ζωής. Εκφραση νεοπλουτισμού, από έχοντες και μη. Εμίρηδες και κακομοίρηδες. Κτίσανε παντού, λαδώνοντας παντού. Εφοπλιστές, βιομήχανοι, τσάροι των μίντια που καταδικάστηκαν επειδή κτίσανε πάνω στην παραλία, αλλά «και;...» Τίποτα. Ολοι αυτοί πήρανε τα καλύτερα φιλέτα της Ελλάδας. Οι λιγότερο ισχυροί, από την άλλη, πήραν ένα κομμάτι απ' το κόκαλο, και φαντάζονται πως είναι μπριτζόλα γάλακτος. Θλιβεροί και αυτοί. Ας είναι, όμως. Αλλά γιατί -έστω και στο όνομα της ανάγκης να γεμίσουν τα ταμεία μας ζεστό χρήμα- να πρέπει να αδειάσει η χώρα από την ελάχιστη αξιοπρέπεια που της απέμεινε;