H ΔΙΚΙΑ ΜΑΣ ΠΑΝΟΥΚΛΑ

Πίνακας του Πιέτρο Νέγκρι (1628-1679), Η Παναγία Σώζει την Βενετία από την Πανούκλα του 1630. Έργο του 1673.

Διαβάζω ξανά, μετα από πολλά χρόνια, την Πανούκλα του Αλμπέρ Καμύ. Τότε, στα πρώιμα φοιτητικά μου χρόνια, η πανούκλα που διέλυσε ένα ολόκληρο χωριό, το Οράν, και μαζί με αυτό τις ζωές όλων των κατοίκων του, ήταν μία δυνατή αλληγορία για το τί υπέφεραν οι λαοί κάτω από την ναζιστική κατοχή.

Τελικά όμως, η πανούκλα δεν έχει εποχή! Όλο και κάποια αιτία βρίσκεται για να ξεσπάσει και να θερίσει τις ζωές ανθρώπων.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, προτού οι αρχές παραδεχτούν ότι υπάρχει επιδημία και κηρύξουν τη πόλη Οράν σε καραντίνα, τα περιστατικά ήταν λίγα και τα απέδιδαν σε "ιδιαίτερα προβλήματα" του κάθε ανθρώπου που αρρώσταινε και έχανε τη ζωή του. Έλεγαν "αυτός ήταν ασθενικός τύπος". Λυπούνταν για τον χαμό του, αλλά δεν ανησυχούσαν.

Όταν πέθανε, όμως, ο έχων τα ίδια συμπτώματα με τους άλλους concierge του καλύτερου (ίσως και του μοναδικού) ξενοδοχείου της πόλης, τότε, λέει ο Καμύ, τερματίστηκε αυτόματα η πρώτη περίοδος των "ανησυχητικών ενδείξεων" και άρχισε μία άλλη, συγκριτικά πολύ πιο δύσκολη, κατα την οποία η αρχική αίσθηση της έκπληξης έδωσε σιγα-σιγά τόπο στον πανικό.

Εδώ, λοιπόν για μένα, η πανούκλα του τότε μεταστρέφεται στην οικονομική πανούκλα του σήμερα. Τα συμπτώματα, δείτε τα συμβολικά και θα σας φανούν όμοια εντελώς. Η αρχική έκπληξη, η ψευδαίσθηση ότι "αυτό δεν θα συμβεί σε μένα", ότι "ο άλλος που πέθανε ήταν στις ευπαθείς ομάδες", αντικαθίσταται σταδιακά από πανικό.

Και λέει ο Καμύ:

"Οι συμπολίτες μας, όπως τώρα μόλις συνειδητοποίησαν, δεν είχαν ποτέ σκεφτεί ότι η μικρή μας πόλη μπορεί να επελέγη ειδικώς ως ένας τόπος όπου τα ποντίκια πεθαίνουν στον ήλιο και οι concierges των ξενοδοχείων αποθνήσκουν εξαιτίας μίας παράξενης ασθένειας. Από αυτής της απόψεως λοιπόν, όντως έσφαλλαν και ανακάλυψαν ταυτόχρονα ότι θα έπρεπε να αναπροσαρμόσουν τις απόψεις τους στις νέες καταστάσεις. Άν όλα σταματούσαν εκεί, οι παλιές συνήθειες θα ανακτούσαν το πάνω χέρι δίχως αμφιβολία. Όμως, άλλοι συμπολίτες μας που δεν ήταν concierges ή φτωχοί άνθρωποι, θα ακολουθούσαν τον μεσιέ Μισέλ (τον ξενοδόχο) στο ίδιο μονοπάτι. Και εδώ είναι πού άρχισε ο φόβος - και μαζί μ' αυτόν, σοβαρή περίσκεψη".

Η πανούκλα στην πόλη Οράν άρχισε να αντιμετωπίζεται από την στιγμή που οι αρχές είπαν την αλήθεια στους πολίτες, και οι τελευταίοι άρχισαν να συνειδητοποιούν την πραγμαική τους κατάσταση. Όσο υπήρχε έστω και ένας αξιωματούχος να δώσει σε έναν άνθρωπο ψεύτικες ελπίδες, τόσο μεγάλωνε η ψευδαίσθηση ότι κάποιος με μαγικό ραβδί θα τους έσωζε όλους.

Ο κόσμος άρχισε να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά το πρόβλημά όταν κατάλαβε ότι θαυματουργές θεραπείες δεν υπάρχουν, και ότι το κακό θα φύγει μόνο με κοινή προσπάθεια και στήριξη του ενός προς τον άλλον.

Στην αρχή, η πόλη αναγκαστικά μπήκε σε απομόνωση. Όχι τόσο για να μην μεταδοθεί η φοβερή επιδημία και σε άλλες πόλεις, όσο για να πιστέψουν οι κάτοικοί της ότι πρέπει να μείνουν μόνοι, να αποτοξινωθούν, να περιοριστούν, να ανακτήσουν νέες δυνάμεις και να κάνουν κάθε μέρα ένα καινούργιο βήμα.

Άλλη γιατρειά δεν υπάρχει. Το θαύμα είναι μόνο εκεί. Στον κάθε απλό άνθρωπο που θα δίνει, μαζί με τον διπλανό του, τον μεγάλο του αγώνα.