ΜΙΑ ΒΡΑΔΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΑΡΙΤΑ ΜΑΝΤΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Το ότι ήταν ξεχωριστή η εκδήλωση το βράδυ της Τετάρτης στο Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα για την κυκλοφορία ενός βιβλίου για την Χαρίτα Μάντολες, φάνηκε από δύο, βασικά, πράγματα. Πολύ έντονα μάλιστα.

Πρώτον, ότι η αίθουσα στον 1^ο όροφο της Κυπριακής Πρεσβείας, ήταν παραπάνω από γεμάτη, κι ότι όλοι μείναμε εκεί από τις 8 ως τις 11 για «να ακούσουμε, να δούμε, και να αισθανθούμε», όπως είπε ένας ομιλητής.

Και δεύτερον, ότι δεν έμεινε μάτι αδάκρυτο, πρόσωπο ανέκφραστο, παλάμες που να μη κοκκίνισαν από το χειροκρότημα στο τέλος, όταν η τιμώμενη, «γυναίκα σύμβολο της σύγχρονης Ιστορίας της Κύπρου», όπως την αποκάλεσε άλλος ομιλητής, μας είπε «ευχαριστώ σας όλους, και παρακαλώ σας, μη σταματάτε ν’ αγωνίζεστε».

Το βιβλίο που παρουσιάστηκε ήταν το υπό τον τίτλο «Ως Αληθώς», μυθιστόρημα της Ευριδίκης Περικλέους-Παπαδοπούλου, που παρουσιάζει την ζωή της Χαρίτας Μάντολες περιλαμβάνοντας στοιχεία μυθοπλασίας, αλλά βασίζεται και εμπνέεται από πραγματικά πρόσωπα και γεγονότα.

«Διελθόντες το πόνημα τούτο, η χαρά της συναντήσεως μετεβλήθη εις λύπην. Η θλίψις και ο πόνος της διηγήσεως ετάραξεν την καρδίαν ημών. Δακρυρροούσα δε η ψυχή ημών, εγεύετο της βασάνου», έδωσε το δικό του στίγμα εις άπταιστον καθαρεύουσαν ο Πανιερότατος Μητροπολίτης Κυρηνείας κ.κ. Χρυσόστομος.    

Όπως είπε δε και ο Πέτρος Παπαπολυβίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, είναι «ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, γραμμένο για μία γυναίκα που έζησε τα δεινά και τη φρίκη του πολέμου, 41 χρόνια μπροστάρισσα στα οδοφράγματα και μαυροντυμένη σημαιοφόρος του αγώνα για δικαίωση».

Δυο χωριά στον Καραβά, με τα ωραιότερα ονόματα που μπορεί να δώσει κάποιος σε μέρη που’ναι ευλογημένα «από Θεό και Φύση», η Όρκα και η Ελιά, ζώνουν ολάκερη τη ζωή αυτής της μικροκαμωμένης, μαυροφορεμένης γυναίκας, που την αντικρίζεις όμως μέσα στην απάνθρωπη βουή της μεγαλούπολης Αθήνας, και νομίζεις πως έχεις μπροστά σου έναν Πενταδάκτυλο γίγαντα που δε λέει να ησυχάσει.

Εύκολα τη φαντάζεσαι, όπως και το βουνό που την ανάγιωσε, να περνά τα ανέμελα του βίου της χρόνια λούζοντας τα πόδια της στα νερά της Κερύνειας.

Κάτι ποδαράκια τόσα δα, προσέχω, που όμως, όπως περιγράφεται και στο βιβλίο της Ευριδίκης Παπαδοπούλου, σε πόσα μέρη δεν επάτησαν για να βροντοφωνάξει, όταν εσυνέβη το κακό, Ιούλιο του ’74, στον τόπο της, κι ήρθε ο κόσμος της ανάποδα, «φέρτε μας πίσω τους αντράδες μας». .

Έχασε τον άνδρα της ζωής της, τον επί 3 μόλις χρόνια σύντροφό της Αντρίκκο, με τον οποίο όμως πρόκαμαν να αποκτήσουν δυο παιδιά, την Ειρήνη και τον Γιαννάκη της.

Σε μια από τις πιο άνανδρες πράξεις που έχουν καταγραφεί ποτέ στα πολεμικά χρονικά, είπε ο καθηγητής κ. Παπαπολυβίου, εκτελέστηκαν στην Ελιά, μπροστά στις γυναίκες και τα παιδιά τους, 12 άνδρες. Άμαχοι όλοι.

Κι όπως συμπλήρωσε ο Κωνσταντίνος Κασίνης, Καθηγητής Μεταβυζαντινής και Νεώτερης Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, η Χαρίτα Μάντολες, «μια γυναίκα που κατέστη θρύλος εν ζωή», έχασε εκείνη την αποφράδα ημέρα, σύζυγο, πατέρα, θείο, γαμπρούς και ξαδέρφια – όλοι τους, σ’ εκείνη τη καταραμένη λίστα που, έκτοτε, αποστηθίσαμε όλοι με το τετραψήφιο νούμερό της: 1619.

Μια κάποια παρηγοριά, είπε ο καθηγητής κ. Παπαπολυβίου, που μπορεί να μαλάκωσε κάπως τον πόνο αυτής της γυναίκας, ήταν ίσως η ημέρα που παραδόθηκαν τα οστά του άνδρα της και των άλλων αγνοουμένων από την σφαγή της Ελιάς στην Χαρίτα, στα παιδιά, και στους άλλους συγγενείς.

Η συγγραφέας του «Ως αληθώς», όπως επισήμανε και στη δική του παρουσίαση ο κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης,  Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, περιγράφει με συγκλονιστικό τρόπο τη στιγμή που ο Γιαννάκης Μάντολες, αποχαιρέτισε τον πατέρα του κατά την ταφή των οστών του.

«Μια μαγκιά η ζωή, Αντρέα Μάντολες, και συ πολύ τη ζόρισες, αγόρι μου. Μπορώ να σε λέω αγόρι μου, φυσικά, γιατί, μη ξεχνάς, σε περνώ κατά πολύ στα χρόνια. Στα τριάντα επτά έχω φτάσει εγώ, και συ παραμένεις στα είκοσι πέντε».

Πέντε χρόνια γραφόταν αυτό το βιβλίο, «με πόνο και με κλάμα», λέει η ηρωίδα του, η τόση δα Χαρίτα – το «τόση δα», υπέρμετρα τρυφερά το λέω.

«Και που δεν συναντιόμαστε με την Ευριδίκη Παπαδοπούλου. Όπου υπήρχε ησυχία. Να συγκεντρώνεται, να γράφει, και να κλαίει», συνεχίζει η κα Μάντολες με φωνή ραγισμένη.

Ο καθηγητής κ. Χαραλαμπάκης, κάνει ιδιαίτερη μνεία στον ασύλληπτο λογοτεχνικό τρόπο με τον οποίο η συγγραφέας περιγράφει, σε διάφορα σημεία του βιβλίου, την ηρωίδα της.

«Η Χαρίτα είχε μια μελαγχολία μέσα στη στάχτη της καρδιάς της, μαστιγωμένη, ακαταπράυντη μελαγχολία και οδύνη για τον κόσμο της που έχασε, αλλά και για τους υπόλοιπους δεν ξεχνούσε, μα την κρατούσε υπό έλεγχο, μη τυχόν και την αφήσει αχαλίνωτη, κι’ ύστερα τρέχα γύρευε. Ζούσε έναν αγώνα προσωπικό».

Ο καθηγητής Παπαπολυβίου σαν να δυσκολευόταν να εξηγήσει στο ακροατήριο στο Σπίτι της Κύπρου, πως γινόταν «μια γυναίκα τόσο αδύναμη και ανυπεράσπιστη, αντιμέτωπη με την απάθεια και την αδιαφορία μας, ερχόμενη από τον Παράδεισο της Όρκα και της Ελιάς, κατάφερε να μη λυγίσει από τον πόνο και να εκπροσωπεί έναν ολόκληρο λαό, τον ελληνισμό της Κύπρου;»

Με μιαν ανάσα, προηγουμένως, ο Πρέσβης Κυριάκος Κενεβέζος, τα είπε όλα: «Η Χαρίτα Μάντολες δεν επέλεξε να γίνει μια σύγχρονη ηρωίδα της κυπριακής και ελληνικής Ιστορίας, αλλά από την στιγμή που τα ίδια τα γεγονότα την επέλεξαν, έγινε!»

Δυο ώρες μέσα σ’ αυτήν την Ιστορία, αναρωτιέμαι αυθόρμητα τι θα μπορούσε να είχε απογίνει αυτή η γυναίκα, εάν δεν συνέβαινε εκείνο το κακό, τον Ιούλιο του 1974;

Η φωνή της, όταν μιλάει για τα πολιτικά του σήμερα, ανήσυχη για τις διαπραγματεύσεις που «ουαί κι αλλοίμονο αν καταλήξουν σε λύση που δεν θα μου επιτρέπει να πάω και να μείνω στο σπίτι μου, το δικό μου σπίτι, όχι κάποιο άλλο», με παραπέμπει ακριβώς σε φωνή μιας «ηρωίδας που δεν ήθελε ποτέ να γίνει».

«Δεν θέλουμε επανένωση», φωνάζει. «Επιστροφή θέλουμε». Κι είναι τραχύς ο τόνος της. Άλλος, από εκείνον που θα είχε ίσως, εάν δεν αναγκαζόταν να γίνει «ηρωίδα».

Δεν ξέρω τι θα είχε απογίνει – θα αναζητήσω απαντήσεις στο βιβλίο.

Ο καθηγητής Παπαπολυβίου λέει «μακάρι να το διαβάσει κάθε Έλληνας, ειδικά τώρα». Και η απορία του κατόπιν, ίσως να εξηγεί και το «γιατί».

«Πως κάποιοι ζητούν να τα τεμαχίσουμε, να τα διαγράψουμε όλα αυτά, και να τα συμψηφίσουμε;».

Η Χαρίτα Μάντολες, κλείνει τη βραδυά περιγράφοντας πως της έφεραν κάποτε οι γυναίκες της Άχνας μια ρίζα από ένα φυτό που λέγεται «υπομονή», το οποίο φύτεψε μετά από μερικές ημέρες και τώρα, «με τη χάρη της Αγίας Μαρίνας, έχει γίνει ένα δεντρό μεγάλο».

Η υπομονή…

(Κείμενό μου στο Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων, Παρασκευή 15/5/2015)

Το βιβλίο "Ως Αληθώς", κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Νεφέλη