Το μεγαλύτερό μας πρόβλημα

Προπαγάνδα. Ας ξεκινήσουμε συμφωνώντας, τουλάχιστον, στον ορισμό: Είναι η συνειδητή διαστρέβλωση της πραγματικότητας ούτως ώστε με την συστηματική επανάληψη αυτής, της διαστρέβλωσης, να επιτευχθεί ο στόχος που είναι να πειστεί η κοινή γνώμη, ή έστω ένα μεγάλο τμήμα της, ότι μπορεί τα πράγματα να είναι όντως έτσι.

Η αισχρή αυτή τέχνη αποτελεί πλέον μέρος της καθημερινότητάς μας. Ασκείται από πολιτικούς για να χαλιναγωγούν τις μάζες – χρησιμοποιώ αυτόν τον απεχθή όρο, διότι έτσι αντιλαμβάνονται τους πολίτες. Όσο μεγαλύτερο είναι το λεγόμενο «επίμαχο θέμα» - πχ, η διαχείριση μιας σοβαρής οικονομικής κρίσης, η διεκδίκηση της ψήφου πολιτών σε επερχόμενες εκλογές, η ψήφιση ενός σημαντικού νομοσχεδίου, η αξιολόγηση ενός μεγάλου διεθνούς ζητήματος, η διαπραγμάτευση για την επίλυση ενός δύσκολου και χρόνιου προβλήματος.

Νομίζω πως καταλαβαινόμαστε.  Τουλάχιστον όσοι εξακολουθούν να κρατούν σημειώσεις στη μνήμη τους, να διαβάζουν κείμενα από αξιόπιστες πηγές, να ανταλλάσσουν απόψεις και προβληματισμούς με ανθρώπους που λειτουργούν και σκέφτονται έτσι. Να μην καταναλώνουν ό,τι τους σερβίρουν έτοιμο.

Είναι μια δύσκολη και επίπονη διαδικασία αυτή. Ο εύκολος δρόμος είναι να διαβάζεις διαγώνια, να ακούς λίγο, να αρκείσαι στην περίληψη και να πιστεύεις εκείνα που βολεύουν εσένα και τον τρόπο ζωής σου.Αυτός ο δρόμος είναι ο πιο περπατημένος. Συνωστισμός επικρατεί. Πλήθος τον επιλέγει. Αυτό το πλήθος είναι η χαρά των προπαγανδιστών. Το κερδίζουν εύκολα, χαιδεύοντάς το. Όσο για τους υπόλοιπους, φτιάχνουν ένα αληθοφανές ανάγνωσμα, το οποίο και καθ’ οδόν εμπλουτίζουν με αδιάσειστα, τάχα, στοιχεία.Τέτοια, είναι δύσκολο να βρεις στην πολιτική σήμερα. Ιδίως τώρα που τα ΜΜΕ, κάποτε το μαντρόσκυλο που φύλασσε τα πρόβατα από τους λύκους, είναι αποδεκατισμένα και επιβιώνουν χάρη στα Survivors.

Το σκηνοθετημένο δράμα, εκτός του ότι ναρκώνει τον εγκέφαλο, εξαφανίζει και τα στοιχεία.Χάρη σε μερικά καταξιωμένα διεθνή μέσα ενημέρωσης που αντέχουν να ασκούν δημοσιογραφία όπως πρέπει, έχουμε τεκμηριωμένη ενημέρωση και παροχή πληροφοριών που πολλές φορές ανατρέπουν τα προπαγανδιστικά αναγνώσματα.

Όμως και πάλι, είναι τόσο βαθιά η νάρκωση μεγάλης μερίδας των πληθυσμών (ακόμα και εκείνων που κατέχουν πτυχία και ειδικότητες), που ακόμα και σοβαρές αποκαλύψεις δεν καταφέρνουν πάντα να γκρεμίσουν τα καθεστώτα της παραπλάνησης και του ψεύδους.

Το απόσπασμα που ακολουθεί από ημερίδα στην οποία συμμετείχε ένας από τους μεγαλύτερους διανοούμενους της εποχής μας, ο Αλμπέρ Καμύ, μιλάει για την κοινωνία του ατομικισμού και εκείνην του κολεκτιβισμού. Το δεύτερο αφορά τις παλιές κομμουνιστικές χώρες. Που και αυτές όμως, έχουν περάσει στην όχθη του ατομικισμού, ίσως και περισσότερο από τις κλασικές δυτικές που τον είχαν σήμα κατατεθέν τους. Αυτός ο ατομικισμός, επειδή ακριβώς είναι μεγάλος πια σε μέγεθος και μικρός σε πνευματική ενδυνάμωση, αποτελεί το πιο γόνιμο έδαφος που μπορεί να βρει ο κάθε προπαγανδιστικός μηχανισμός για να ανθίσει. Αυτό, για μένα, είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα και αγκάθι της εποχής μας. Και δεν ξέρω πως θα το ξεριζώσουμε.

«Μία από τις αδυναμίες του δυτικού πολιτισμού είναι, εν πάση περιπτώσει, η συγκρότηση του ατόμου αποσπασμένου από την κοινότητα, του ατόμου που θεωρείται ως όλον. Για να συνοψίσω λίγο όσα δεν είπα και τόσο καλά πριν από λίγο, μου φαίνεται πως η δυτική κοινωνία σήμερα πεθαίνει από υπερβολικό ατομικισμό, ενώ η κοινωνία των ανατολικών κρατών δεν έχει ακόμα γεννηθεί, εξαιτίας του υπερβολικού κολεκτιβισμού. Στον βαθμό που ο ατομικισμός μας θα επανέλθει προς μια σαφή έννοια καθηκόντων της κοινότητας, και που, παράλληλα, ο ανατολικός κολεκτιβισμός θα δει να ξεπροβάλλουν τα πρώτα σπέρματα της ατομικής ελευθερίας, τότε θα προοδεύσουμε» - Αυτά έλεγε τον Απρίλιο του 1955 όταν πήγε στην Αθήνα ο Γαλλοαλγερινός συγγραφέας Αλμπέρ Καμύ, 1913-1960, ως προσκεκλημένος της Ελληνογαλλικής Πολιτιστικής Ένωσης ως κεντρικός ομιλητής σε συμπόσιο για το μέλλον τους ευρωπαϊκού πολιτισμού, με συνομιλητές διακεκριμένους Έλληνες διανοούμενους όπως ο Νίκος Χατζηκυριάκος Γκίκας, ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, και άλλοι. Το κείμενο που συντάχθηκε με βάση την ηχογράφηση που έκανε ο Ανδρέας Εμπειρίκος, κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις Πατάκη, και φαντάζει σήμερα, τ/όσα χρόνια μετά, ανατριχιαστικά επίκαιρο.

(*) Από τη στήλη μου Πρόσωπα & Προσωπεία στον "Φιλελεύθερο" Κύπρου, 18.04.2018